Strona główna

Okolice Żarowa na XVIII-wiecznych mapach z atlasu Wielanda & Schubartha oraz zbiorów Uniwersytetu Karola w Pradze

23 stycznia 1722 roku cesarz Austrii Karol VI Habsburg, wydał zarządzenie, w myśl którego porucznik inżynier Johann Wolfgang Wieland (ur. 1673 r.), przystąpił do prowadzenia prac kartograficzno-pomiarowych na Śląsku. Tym samym gromadził materiał kartograficzny i redagował pod kątem ukazania obrazu danego obszaru odzwierciedlającego tak jego sytuację, jak i dzieje. W marcu 1734 roku został jednak odwołany najpierw do Mantui a następnie do Wiednia. Nadmienić należy, że podczas pomiarów w następstwie warunków topograficzno-klimatycznych (m.in. rozległe podmokłe obszary trzęsawiska, a nawet bagna), Wieland nabawił się choroby, najprawdopodobniej przewlekłej malarii. W efekcie tego nie mógł dokończyć swoich pracy, umierając w roku 1736. Jego dzieło kontynuował porucznik armii cesarskiej Matthäus von Schubarth, który 11 grudnia 1735 roku wyjechał do Głogowa i tam rozpoczął ustalanie położenia geograficznego poszczególnych miejscowości Śląska. Tym samym poprawiał i redagował szkice Wielanda a także zweryfikował większość jego pomiarów. Nie skorygował jedynie trzech ostatnich map księstw: Raciborza, Cieszyna oraz Opola, gdyż przeszkodził temu wybuch wojen śląskich w 1740 roku. Rok później cesarski kartograf został ranny i pojmany w przegranej bitwie z armią pruską pod Małujowicami (niem. Mollwitz). Po wyleczeniu przeszedł na służbę króla Fryderyka II Wielkiego, wraz z całym swoim dorobkiem kartograficznym. Król Prus i zarazem nowy władca Śląska, był jednak niezbyt przychylny wobec von Schubartha. W obawie przed wrogą armią austriacką, nakazał utajnić sporządzone dotychczas mapy i skutecznie wstrzymał ich publikację.

Czytaj więcej: Okolice Żarowa na XVIII-wiecznych mapach z atlasu Wielanda & Schubartha oraz zbiorów Uniwersytetu...

Stanisław Bal - żołnierz 48. Pułku Piechoty AK "Baza Topór" oraz 4. Dywizji Piechoty im. Jana Kilińskiego

Łukowiec Wiszniowski i Łukowiec Żurowski – dwie siostrzane wioski w powiecie rohatyńskim przedwojennego województwa stanisławowskiego, usytuowane na styku trzech kresowych województw: stanisławowskiego, lwowskiego i tarnopolskiego. Okres wojny zapisał się w dziejach Łukowców heroicznie. Obie wsie liczące razem około 3000 mieszkańców zorganizowały wspólnie Samoobronę, która obejmowała 40 placówek wartowniczych – 18 na Łukowcu Wiszniowskim i 22 na Łukowcu Żurowskim. W każdej placówce noc w noc przez ponad dwa lata czuwało od 8 do 12 ludzi. Czyli razem każdej nocy wsie były pilnowane przez około 400 ludzi. Zorganizowana samorzutnie Samoobrona z czasem została podporządkowana Armii Krajowej – Inspektoratowi stryjskiemu AK, na czele którego stał kapitan Zdzisław Pacak – Kuźmirski – późniejszy pułkownik. Z jego inicjatywy do Łukowców ściągnięto kilkudziesięciu dobrze uzbrojonych żołnierzy Armii Krajowej głównie ze Stryja i Lwowa i zorganizowano bazę partyzancką pod kryptonimem „Topór” z czterema batalionami, oddziałem osłonowym, oddziałem zwiadowców konnych, kwatermistrzostwem, oddziałem żandarmerii, sądem polowymi i kapelanem pułku.

Czytaj więcej: Stanisław Bal - żołnierz 48. Pułku Piechoty AK "Baza Topór" oraz 4. Dywizji Piechoty im. Jana...

Kolumna Maryjna z 1870 roku w Bukowie

W 1349 roku biskup wrocławski Przecław odkupił za 208 grzywien srebra w groszach praskich uprawnienia immunitetowe we wsi Buckow (ob. Buków) od Schybana, Jana i Franczka de Czecow. Jednocześnie od starosty wrocławskiego Konrada de Falkenhayn, otrzymał dokument potwierdzający biskupstwu wrocławskiemu posiadanie Bukowa wraz ze wszystkimi prawami w tym sądowniczymi. Dobra kościelne oraz patronat nad miejscową świątynią, należały jednak do wrocławskiej kapituły katedralnej. Taki stan własnościowy utrzymał się przez ponad 460 lat, aż do chwili sekularyzacji dóbr kościelnych, które miało miejsce w 1810 roku. Wówczas zarząd nad dobrami bukowskimi, przejął skarb państwa, który w szybkim czasie sprzedał "dobra lenne" i sołectwo osobom prywatnym oraz przeprowadził uwłaszczenie chłopów, zakończone w 1819 roku. Jak podają źródła, do chwili sekularyzacji majątku kościelnego, w Bukowie nie nie osiedlali się protestanci. Już w XVI wieku biskupstwo wrocławskie skutecznie przeciwstawiło się tutaj reformacji oraz utrzymało katolicką świątynię, której nie przejęli luteranie. Napływ ludności protestanckiej rozpoczął się dopiero w drugiej i trzeciej dekadzie XIX wieku. Wiadomo, że ok. 1829 roku w Bukowie mieszkało 27 ewangelików, a w 1890 roku liczba ta wzrosła do 61 osób. W 1925 roku protestanci stanowili zaledwie 9% mieszkańców wsi (68 osób), co było charakterystyczne dla wszystkich miejscowości parafii bukowskiej, zamieszkiwanych przez 1296 katolików i 301 protestantów.

Czytaj więcej: Kolumna Maryjna z 1870 roku w Bukowie

Życzenia Świąteczne

Nadchodzące Święta Bożego Narodzenia niosą ze sobą wiele radości oraz refleksji dotyczących minionego okresu i planów na nadchodzący Nowy Rok. W tych wyjątkowych dniach chcemy życzyć Wszystkim Naszym Czytelnikom dużo zdrowia, pogody ducha, spełnienia wszystkich marzeń, zawodowej satysfakcji oraz wielu sukcesów.

Zaginione epitafia z kościoła parafialnego w Wierzbnej

W 1729 roku, ruszyła w Wierzbnej dynamiczna rozbudowa niewielkiego XIII-wiecznego kościółka. Kierownikiem prac budowlanych był wówczas mistrz murarski ze Świdnicy niejaki Christoph Kohler. W trakcie realizacji całego przedsięwzięcia zaadoptowano ok. 4/5 kubatury przyległego do kościoła starego domu zakonnego. Resztę oddzielono ścianą ścianą tworząc tzw. dom ogrodnika – część północna, w której obecnie mieści się zakrystia. Wedle założeń architektonicznych, wyburzeniu uległy wówczas ściany działowe i stropy, przemurowano mury magistralne, a we wnętrzu wybudowano przyścienne filary. Nawa kościoła została przysklepiona pięcioma przęsłami sklepienia żaglastego. Całość założenia wnętrza osiągnęła wymiary równe 35 x 10,4 m. W rezultacie przebudowy rolę fasady nowej świątyni przejął stary kościół romański, którego bryłę zachowano ze względu na niższe koszty budowy lub też jako symbol i zabytek architektury średniowiecznej w jednym. Oczywistym jest, że wraz z nowym rozplanowaniem po przyłączeniu korpusu barokowego do romańskich murów, wnętrza tych ostatnich musiały został gruntownie przebudowane. W pierwszej kolejności oddzielono od nawy prezbiterium, urządzając w nim zakrystie. Między romańskimi wieżami posadowiono Grób Święty, zaślepiając w ten sposób dawne wejście do świątyni. Zamurowaniu uległ także średniowieczny portal, a nowe wejście, przebito w południowej elewacji na osi barokowego korpusu. Nawa została podzielona na część wschodnią, w której urządzono kaplicę maryjną oraz zachodnią, gdzie wybudowano masywną kruchtę z emporami prowadzącą do nowego kościoła. Poszerzono też zachowane okna a inne zamurowano. W rezultacie stara romańska świątynia przestała pełnić swoją dotychczasową funkcję i stała się kruchtą dla nowego założenia. Nowy kościół konsekrował w dniu 4 lipca 1730 roku biskup sufragan wrocławski Elias Sommerfeld.

Czytaj więcej: Zaginione epitafia z kościoła parafialnego w Wierzbnej

Generał Ludwig de Lopis baron de Monteverques - właściciel Domanic, Mrowin i Pożarzyska w latach 1650-1669

Ludwig de Lopis baron de Monteverques, urodził się 14 lutego 1610 roku w Avinionie. Pochodził z hiszpańskiego rodu, przybyłego do południowej Francji, którego żyjąca na Śląsku linia wymarła bezpotomnie w 1739 roku. Nazwisko rodowe pochodziło od nazwy zamku położonego w hrabstwie Avinion. Rodzicami Ludwiga byli Jéróme de Lopès II de Montdeverques z Avinionu, markiz de Lauris (Prowansja) i poślubiona przez niego w 1607 roku Jeanne de Perussis de Barles. Oprócz późniejszego właściciela Domanic, Mrowin, Pożarzyska, przysiółka Pusmühle i folmarku Weselina, na Śląsku znani byli dwaj inni przedstawiciele rodu de Monteverques. Pierwszy z nich Dionisius de Monteverques, był w 1637 roku dowódcą pułku w Brzegu. Z kolei major (Obristwachtmester), Palamedes, Freiherr Mondt de Verquez, pełnił służbę w cesarskim regimencie piechoty. Poległ w styczniu 1644 roku podczas szturmu wojsk generała Johannesa Götza na zajmowany przez Szwedów zamek w Wołowie. Jego niezachowany nagrobek znajdował się w kościele pw. św. Krzyża we Wrocławiu.

Czytaj więcej: Generał Ludwig de Lopis baron de Monteverques - właściciel Domanic, Mrowin i Pożarzyska w latach...

Wyniki dwóch konkursów wiedzy historycznej o gminie Żarów "Zabytki architektury"

Za nami dwa konkursy wiedzy historycznej o gminie Żarów. Pierwszy z nich odbył się w dniu 5 grudnia o godz. 18:00 w Żarowskiej Izbie Historycznej. Tutuł Mistrza Wiedzy Historycznej o gminie Żarów, wywalczył pan Bolesław Moryl, który wykazał się wspaniałą wiedzą dotyczącą lokalizacji zabytków architektury na Ziemi Żarowskiej, zdobywając tym samym aż 25 punktów z 27 możliwych do uzyskania. Dzień później do rywalizacji w III Międzyszkolnym Konkursie Wiedzy Historycznej o Gminie Żarów przystąpiły 3-osobowe reprezentacje ze szkół: SP Imbramowice im. UNICEF, SP Żarów im. Jana Brzechwy, Gimnazjum w Żarowie im. Jana Pawła II i ZSZ im. Jędrzeja Śniadeckiego w Żarowie. Drużynowo pierwsze miejsce zajęła Szkoła Podstawowa z Imbramowic, broniąc ubiegłorocznego tytułu oraz zdobywając trzy pierwsze miejsca w klasyfikacji indywidualnej. SKŁADAMY SERDECZNE PODZIĘKOWANIA WSZYSTKIM UCZESTNIKOM OBU KONKURSÓW I GRATULUJEMY ICH LAUREATOM.

Czytaj więcej: Wyniki dwóch konkursów wiedzy historycznej o gminie Żarów "Zabytki architektury"

Ks. major Tomasz Lipecki (pseud. Sawa, Pustelnik) - proboszcz w Wierzbnej i Żarowie w latach 1945-1949

Po II wojnie światowej Polska znalazła się w orbicie wpływów Związku Radzieckiego. W lutym 1945 roku po konferencji jałtańskiej wprowadzono w kraju rządy komunistyczne. Trwały one do 1989 roku. Był to czas szczególnie trudny dla Kościoła katolickiego w Polsce. Już 12 września 1945 roku zerwano konkordat zawarty przez rząd polski ze Stolicą Apostolską w 1925 roku. Następnie od 1948 roku rozpoczęto akcje propagandowe, które przedstawiały katolicyzm jako wroga nowego systemu. Ideologią komunistyczna zakładała bowiem materializm i tym samym odrzucała istnienie Boga, popierając ateizm. Podejście to ma swoje źródło w twierdzeniu Karola Marksa, który religię określał jako „opium ludu”, czyli coś zbędnego i przeszkadzającego w osiągnięciu szczęścia. Stało się ono jedną z podstaw potępiania i prześladowania Kościoła w okresie komunistycznej dyktatury. Ponadto Kościół jawił się ówczesnej władzy politycznej jako konkurencja, która może osłabić jej autorytet. Polska od początku wyróżniała się religijnością spośród innych państw będących pod dominacją Związku Radzieckiego. Okupacja i terror niemiecki (w obozach koncentracyjnych zginęło ponad 2 000 polskich księży) przyczyniły się bowiem do pogłębiania uczuć religijnych Polaków i zakorzenienia katolicyzmu w ich mentalności. Kościół z okresu PRL (Polska Rzeczpospolita Ludowa; 1952-1989) określany jest przede wszystkim jako Kościół męczenników. Duchowni oraz ludzie związani z działalnością Kościoła płacili wysoką cenę za obronę swoich poglądów i religii. Wielu księży zostało aresztowanych i skazanych na tortury. Część prześladowanych oddała również swoje życie w imię wiary.

Czytaj więcej: Ks. major Tomasz Lipecki (pseud. Sawa, Pustelnik) - proboszcz w Wierzbnej i Żarowie w latach...

Uczniowska tarcza Szkoły Podstawowej nr 1 im. Henryka Sienkiewicza w Żarowie

Jak czytamy w opracowaniu Tomasza Ciesielskiego pt. Żarów. Historia Miasta i Gminy, Żarów 2006: SP nr 1 podjęła działalność w budynku przy ul.Szkolnej 1 jesienią 1945 r. Organizatorem szkoły i jej pierwszym kierownikiem był Wojciech Pacuła. W 1947 r. zastąpił go Jan Laska, który administrował placówką aż do 1972 r. W pierwszych latach szkoła borykała się z trudnymi warunkami lokalowymi, brakiem sprzętu i pomocy naukowej. Sytuację lokalową najpierw poprawił remont obiektu przy ul.Szkolnej latem 1946 r., a następnie przejęcie budynków zwolnionych przez Szkołę Przemysłową: w 1949 r. przy ul. Armii Krajowej 15, a w latem 1954 r. przy ul. Armii Krajowej 58. Ten ostatni budynek został przekazany szkolnictwu podstawowemu dopiero po stanowczej interwencji GRN Żarów, gdyż dyrekcja Zespołu Szkół Chemicznych zamierzała zaadoptować go na internat. Poprawiło się też wyposażenie szkoły: sukcesywnie przybywało książek do biblioteki szkolnej, a w 1949 r. szkoła otrzymała radio. W 1949 r. patronem szkoły został Henryk Sienkiewicz. W roku szkolnym 1956/57 wydzielono ze SP nr 1, SP nr 2, która przejęła najstarszy budynek przy ul. Szkolnej 1. W 1964 r. liczba uczniów w SP 1 osiągnęła rekordowy poziom 758. W 1967 r. placówka otrzymała sztandar. W roku szkolnym 1976/77 w związku z wprowadzaną w życie reformą oświatową zostały połączone SP nr 1 i SP nr 2, które docelowo miały stać się częścią dziesięcioletniej Zbiorczej Szkoły Gminnej. RNMiG Żarów podjęła też wtedy decyzję o stopniowym wyremontowaniu w ciągu kilku lat wszystkich budynków szkolnych. W przypadku obiektu przy ul. Armii Krajowej 58 o jego remont dyrekcja szkoły zabiegała już od 1965 r. Szybko okazało się, że plany to jedno, a możliwości drugie. Remont budynku rozpoczął się dopiero pod koniec lat 80-tych i zakończył w 1990 r. W 1999 r. część pomieszczeń SP nr 1 przekazano Gimnazjum Gminnemu. 10 II 2002 r. Rada Miejska podęła uchwałę o likwidacji SP nr 1 i SP nr 3 oraz utworzeniu w ich miejsce jednej szkoły podstawowej. Całą baza lokalowa SP nr 1 została przekazana gimnazjum.

Czytaj więcej: Uczniowska tarcza Szkoły Podstawowej nr 1 im. Henryka Sienkiewicza w Żarowie

Mapa "Stadt und Landkreises Schweidnitz" sprzed 1932 r. w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej

Do zbiorów Żarowskiej Izby Historycznej, trafił kolejny eksponat z dziedziny kartografii. Jest nim mapa Stadt und Landkreises Schweidnitz sprzed 1932 r. w skali 1:37500. Mapa , która uwzględnia obszar dzisiejszej gminy Żarów, została wydrukowana przez powstałe jeszcze w 1 połowie XIX wieku głogowskie wydawnictwo Carl Flemming & C.T. Wiskott Aktiengesellschaft für Verlag und Kunstdruck. Eksponat przekazał do Żarowskiej Izby Historycznej pan Arkadiusz. Składamy panu Serdeczne Podziękowania. Landkreis Schweidnitz (pol. powiat świdnicki) to prusko-niemiecka jednostka podziału administracyjnego, istniejąca w latach 1816-1945, wchodząca w skład prowincji śląskiej (do 1919 r.), a następnie prowincji dolnośląskiej. Landkreis Schweidnitz powstał na terenie średniowiecznego księstwa świdnicko-jaworskiego 1 maja 1816 roku. Wchodził w skład rejencji dzierżoniowskiej, a po jej likwidacji w 1820 roku. Wrocławskiej.

Czytaj więcej: Mapa "Stadt und Landkreises Schweidnitz" sprzed 1932 r. w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej