Strona główna
O kościele w Zastrużu w świetle zapisów z kronik parafialnych w Osieku i Żarowie
Pierwsza wzmianka o kościele w Zastrużu pochodzi z 1695 roku. Dobudowany został on od wschodniej strony pałacu, a wewnętrzne wejście do niego znajdowało się w sali reprezentacyjnej pałacu. Zachowana do dziś murowana, tynkowana budowla, jest jednonawową, dwukondygnacyjną świątynią z prostokątnym prosto zamkniętym, dwuprzęsłowym prezbiterium. Na osi środkowej fasady znajduje się sklepiona kruchta. Fasada budowli zwieńczona jest faliście zamkniętym szczytem. Wyposażenie świątyni, która pierwotnie mieściła 220 osób, było początkowo dość ubogie. W jego skład wchodził ołtarz z obrazem „Koronacja Maryi” autorstwa jednego z uczniów M.L. Willmana. W 1754 roku ołtarz rozbudowano dodając rzeźbę autorstwa Dorasili. W 1757 roku odnowiono wnętrze kościoła, który wyposażono wówczas w tabernakulum, a w 1795 roku w monstrancję. W 1890 roku odrestaurowano wnętrze świątyni, wymieniono ławki i ustawiono nowe organy. W lipcu 1892 roku ukończono budowę wieży, na której 2 miesiące później, 27 września zawieszono dzwon nazwany „Michał”. W 1908 roku przeprowadzono gruntowną restaurację kościoła zastrużańskiego. Wszystkie prace zostały wykonane wówczas bardzo starannie, przy czym zachowany został barokowy wystrój wnętrz. Po 1918 roku w kościele umieszczone zostały płyty pamiątkowe poświęcone poległym na frontach I wojny światowej mieszkańcom Zastruża i Krukowa. W czasie działań wojennych w 1945 roku świątynia nie uległa zniszczeniom. Przez szereg następnych lat wobec braku należytej troski, jej stan techniczny oraz elementów wyposażenia ulegał stopniowemu pogarszaniu, o czym zanotowano w kronice parafii w Osieku i kronice parafii NSPJ w Żarowie.
Czytaj więcej: O kościele w Zastrużu w świetle zapisów z kronik parafialnych w Osieku i Żarowie
Zasłużeni dla rozwoju przeoratu w Wierzbnej opaci krzeszowscy Innocenty Fritsch i Bernard Rosa
Jak donoszą źródła pisane już w roku 1318 w Wierzbnej, znajdowało się 11 łanowe alodium ziemskie (funkcjonująca w średniowiecznym systemie prawa feudalnego forma własności nieruchomości; była to ziemia stanowiąca nieograniczoną własność, wolną od zobowiązań i ciężarów feudalnych, czym różniła się od lenna; nazywana również własnością bezwarunkową oraz własnością dziedziczną) należące do klasztoru cystersów w Krzeszowie. W 1326 roku książę świdnicko-jaworski Bolko II potwierdził cystersom krzeszowskim posiadanie części Wierzbnej, podarował im trzecią część dochodu z tzw. ius dextrarii, a także zwolnił od szeregu świadczeń na rzecz księcia, w tym także od służby wojskowej. W 1403 roku cystersi powiększyli swoją własność, odkupując od rycerza Hans von Rohnau murowany dwór, folwark, ziemię uprawną, winnicę, ogród, młyn, 8 zagród chłopskich oraz część przywilejów. W 1585 roku zakonnicy wykupili patronat nad miejscowym kościołem wraz z całym lennem. Prawdziwy rozkwit cysterskiej majętności nastąpił znacznie później bo pod koniec XVII wieku, kiedy to staraniem opata krzeszowskiego Bernarda Rosy, zebrana w 1683 roku we francuskim Citeaux kapituła generalna zakonu cystersów zatwierdziła plan utworzenia przeoratu w Wierzbnej (lata 1683-1810). Natomiast kolejny krzeszowski opat Innocenty Fritsch, rozbudował powstałe około 1696 roku skrzydło klasztorne w nowy barokowy kościół. O dwóch wielkich zwierzchnikach krzeszowskiego klasztoru, zasłużonych dla rozwoju wierzbneńskiego przeoratu, przeczytacie poniżej.
Skarb odkryty na piaskowni Heinricha von Korna w Zakrzowie
Za gromadzenie zbiorów dla działającego od 1858 roku Muzeum Starożytności Śląskich (Museum schlesischer Altertümer) we Wrocławiu, odpowiedzialna była początkowo prywatna fundacja, a od 1 kwietnia 1895 roku zadanie to przejęła pruska Prowincja Śląska. Zbiory tego Muzeum obejmowały znaleziska archeologiczne z rejonu Śląska od neolitu do XII wieku, zbiory monet, wyroby artystyczne i użytkowe średniowieczne i renesansowe, dzieła sztuki sakralnej (np. Ołtarz Świętej Barbary) i inne. Część zbiorów pochodziła z dawnego Królewskiego Muzeum Sztuki i Starożytności (Königliches Museum für Kunst und Altertümer). Tymczasowe siedziby muzeum okazały się niewystarczające dla pomieszczenia całości zbiorów. W sierpniu 1896 roku właściciel pałacu w Siedlimowicach i Pawłowicach, znany koneser sztuki i zabytków, dr Heinrich von Korn, podarował 500 000 marek na zakup Domu Stanowego (Gmach Stanów Śląskich lub Sejmu Śląskiego) przy dzisiejszym placu Wolności (wówczas Schlossplatz), aby stał się siedzibą muzeum. Po przebudowie tego gmachu, 27 listopada 1899 roku uroczyście otwarto tam Śląskie Muzeum Rzemiosła Artystycznego i Starożytności.
Czytaj więcej: Skarb odkryty na piaskowni Heinricha von Korna w Zakrzowie
Wieszaki odzieżowe z Brzegu i Wałbrzycha w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
Kolejne dwa odzieżowe wieszaki trafiły do zbiorów Żarowskiej Izby Historycznej. Pierwszy z nich opatrzony jest napisem w języku niemieckim Heerenkleiderfabrik Franz Kuhnert. Firma Franza Kuhnerta założona została 9 marca 1909 roku w Brzegu (Brieg) jako niewielki zakład krawiecki szyjący męską odzież na wymiar. Jego właściciel został powołany do armii niemieckiej na dwa tygodnie przed wybuchem I wojny światowej. Interes prowadziła do 1918 roku jego małżonka Elfriede Kuhnert. Po zakończeniu wojny i powrocie właściciela, rodziny interes Kuhnertów został rozbudowany przestrzenie, a w 1928 roku otwarto pierwszą filię zakładu mieszczącą się w Jeleniej Górze (Hirschberg). W ciągu następnych 10 lat powstało 10 kolejnych oddziałów m.in. w Ząbkowicach Śląskich (Frankenstein), Nysie (Neisse), Prudniku (Neustadt) i Kłodzku (Glatz). W 1934 roku przejęta została fabryka odzieżowa we Wrocławiu wyposażona w najnowocześniejszy park maszynowy. Przedsiębiorstwo Kuhnerta zatrudniało wówczas 80 pracowników w Brzegu i 110 we Wrocławiu. W firmie pracowali synowie Kuhnerta, Franz jun., Heinz i Horst.
Czytaj więcej: Wieszaki odzieżowe z Brzegu i Wałbrzycha w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
VIII Żarowska Prelekcja Historyczna
Za Nami VIII Żarowska Prelekcja Historyczna. We wtorek 27 lutego 2018 roku w sali kameralnej Gminnego Centrum Kultury i Sportu w Żarowie po raz kolejny zgromadzili się lokalni oraz przyjezdni miłośnicy historii, odkryć i związanych z nimi tajemnicami. Gościem specjalnym był pan Krzysztof Czernecki – kapitan w Królewskim Pruskim Regimencie Piechoty "Alt Kreytzen". Widowie zgromadzeni w GCKiS, mieli okazję zapoznać się z materiałem dotyczącym Góry Krukowskiej i Góry Pyszczńskiej. Mowa była o m.in. znaleziskach pamiętających czasy cesarstwa rzymskiego, kiedy okolice zamieszkiwali germańscy Silingowie, o nieistniejących budowlach takich jak wiatraki oraz o pozostałościach dawnych wyrobisk górniczych i konstrukcji pieca wapienniczego. Uczestnikom prelekcji zaprezentowane zostały różnego rodzaju plany i mapy datowane od 1736 do 1965 roku, fragmenty opracowań dotyczących botaniki i geologii, archiwalne oraz współczesne fotografie, a także przedstawiony został stan historycznych badań poświęconych Górze Krukowskiej i Górze Pyszczyńskiej.
Kolejne dwa wieszaki odzieżowe w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
Kolejne dwa wieszaki odzieżowe powiększyły pokaźny już zbiór tego rodzaju przedmiotów w Żarowskiej Izbie Historycznej. Kolekcję zasiliły: wieszak z napisem Herren Bekleidungshaus Fritz Nieder, Saarau (trzeci w zbiorach Izby z dawnego żarowskiego sklepu Fritza Niedera) oraz wieszak z napisem: Dom odzieżowy J.Grzybek Poznań, St. Rynek 10. W przypadku drugiego z wymienionych eksponatów, mamy do czynienia z domem odzieżowym, który funkcjonował w przedwojennym Poznaniu, a którego reklamy zamieszczone były m.in. w Naszej Gazetce: pisemko dzieci szkół powszechnych w Poznaniu 1939.04 R.5 Nr 8 oraz w Sprawozdaniu za Rok 1935/36 Poznańskiego Towarzystwa Wioślarzy "Tryton" T. z. w Poznaniu założonego w roku 1912. Oba wieszaki przekazał do Żarowskiej Izby Historycznej pan Krzysztof Jacek Matziol. Składamy panu Serdeczne Podziękowania.
Czytaj więcej: Kolejne dwa wieszaki odzieżowe w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
Zbiory Żarowskiej Izby Historycznej wzbogacone o kolejne pozycje wydawnicze
Zbiory Żarowskiej Izby Historycznej zostały wzbogacone o kolejne pozycje wydawnicze. Tym razem są to: książka Ludwiga Nehringa, poświęcona Geografii Niemiec "Erdkunde von Deutschland" (zeszyt I), wydana we Wrocławiu w 1935 roku przez wydawnictwo Verlag von Heinrich Handel in Breslau oraz dwa słowniki: polsko-niemiecki i niemiecko-polski, opracowane przez Oskara Calliera i wydane w 1923 roku w Lipsku. Publikacje przekazała do Żarowskiej Izby Historycznej pani Jadwiga Jurkowska. Składamy pani Serdeczne Podziękowania.
Czytaj więcej: Zbiory Żarowskiej Izby Historycznej wzbogacone o kolejne pozycje wydawnicze
Dokumentacja żarowskiej "Silesii" z lat 1904-1950 w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
Zbiór dokumentów Verein Chemischer Fabrik Saarau i późniejszych Zjednoczonych Fabryk Chemicznych "Silesia" z lat 1904-1950, trafił do zbiorów Żarowskiej Izby Historycznej. Wśród dokumentów znajdują się m.in. rachunek z 1909 roku, kalendarzowe kartki z datami 12 listopada 1927 roku, 30 maja 1933 r., 29 czerwca 1933 roku, odręczne notatki i fragmenty dokumentów sprzed 1945 r., niewypełniony przekaz pocztowy na nazwisko dr Alexandra Schweitzera ze Stuttgartu (1942 r.), dokumentacja dotycząca przejęcia przez Zjednoczone Zakłady Chemiczne "Silesia" budynków przy ówczesnym pl. Stalina w Świdnicy (pisma z lat 1948-1949), wykaz przedsiębiorstw i zakładów nadzorowanych przez Centralny Zarząd Przemysłu Chemicznego, zarządzenie w sprawie struktury organizacyjnej przemysłu chemicznego z dnia 9.III.1948 roku podpisane przez ówczesnego dyrektora generalnego prof. dr A.Zmaczyńskiego, zarządzenie reorganizacji wytwórni siarczanu glinu w Złotnikach z dnia 1 lipca 1948 roku, zamówienie na sprzęt telefoniczny skierowane do Biura Sprzedaży Sprzętu Teletechnicznego w Warszawie z dnia 12 czerwca 1948 roku, zamówienie skierowane do zakładu malarskiego Stanisław Gonek w Żarowie z dnia 3 stycznia 1949 roku, karty podatkowe pracowników żarowskiej "Sielsii" z lat 40-tych, kalendarzowa kartka z 4 marca 1950 roku oraz inne. Zbiór dokumentów przekazał do Żarowskiej Izby Historycznej mieszkaniec Żarowa. Składamy Serdeczne Podziękowania.
VIII Żarowska Prelekcja Historyczna - 27.02.2018 r.
Góra Pyszczyńska (niem. Pitschenberg), zwana również w okresie powojennym Buczyńską Górą, to najwyższe w gminie Żarów wzniesienie o wysokości 275,6 m n.p.m., które położone jest w północno-zachodniej części gminy Żarów, pomiędzy miejscowościami Pyszczyn (Pitschen), Marcinowiczki (Klein Merzdorf), Imbramowice (Ingramsdorf) i Buków (Bockau). Jest częścią tzw. Wzgórz Imbramowickich. Geologicznie obszar ten stanowi część tzw. kaledonidów kaczawskich, zbudowanych z łupków łyszczykowych, gnejsów, zieleńców, amfibolitów i fyllitów. Góra Pyszczyńska to wielka ostoja przyrody. Obszar porośnięty lasem zawsze obfitował w zwierzynę, a właściciele majętności pyszczyńskich regularnie organizowali polowania jeszcze w początkach XX wieku. Również i dzisiaj żyje tutaj wiele gatunków zwierząt tj. jeleń, sarna, dzik, lis, borsuk, zając, kuna leśna oraz liczne ptactwo (niektóre przelotem) – bażanty, kuropatwy, szczygły, śpiewaki, grubodzioby, pokrzywnice, jery, zięby, kowaliki, sikory, pierwiosnek, piecuszki i wiele innych. Drzewostan porastający Górę Pyszczyńską reprezentują gatunki liściaste takie jak dąb, buk, jawor i brzozy, z krzewów bez koralowy, tarnina i głóg. Drzewa iglaste to sosna i świerk pospolity. Runo leśne stanowią liczne jeżyny oraz poziomki. Wzniesienie było w centrum zainteresowania ludności już w okresie neolitu oraz w epoce brąz i później. Okolicę tą penetrowali z pewnością Silingowie oraz inne plemiona germańskie w tzw. okresie wpływów rzymskich. O tajemnicach Góry Pyszczyńskiej oraz sąsiedniej Góry Krukowskiej, opowie podczas VIII Żarowskiej Prelekcji Historycznej, archeolog Bogdan Mucha – specjalista d/s zbiorów muzealnych i opiekun Żarowskiej Izby Historycznej.
Czytaj więcej: VIII Żarowska Prelekcja Historyczna - 27.02.2018 r.
Hans E. Piper (1877-1915) - Zapomniany lekarz ze świebodzickiego cmentarza
W zacisznym zakątku świebodzickiego cmentarza przy ul. Wałbrzyskiej, tuż obok grobu wybitnego lekarza i profesora Jana Mikulicza-Radeckiego, znajduje się bezimienna mogiła, a nad nią przytwierdzona do cmentarnego muru niewielka tablica nagrobna, na której zachowała się inskrypcja w języku niemieckim o treści: “Stabsarzt, prof. dr. Piper,†20.08. 1915” (tj. “Lekarz sztabowy, prof. dr. Piper, zm. 20.08.1915 r.”). Jest ona poświęcona utalentowanemu badaczowi z zakresu fizjologii, który pomimo młodego wieku, dał się poznać jako wybitny naukowiec na polu medycyny. Niestety jego świetnie zapowiadającą się karierę naukową przerwała nagła śmierć, którą poniósł w trakcie walk na froncie wschodnim podczas I wojny światowej. Hans Edmund Piper przyszedł na świat 8 stycznia 1877 r. w miejscowości Altona (obecnie jedna z dzielnic Hamburga w północnych Niemczech), w bardzo inteligentnej rodzinie. Jego ojciec, Paul Hermann Eduard Piper (1844-1924), był z wykształcenia doktorem filozofii i archiwistą, autorem oraz wydawcą źródeł z zakresu literatury staorogermańskiej. Matka natomiast, Clara Emilia z domu Hengstenberg (1846-1911), była córką duchownego protestanckiego.
Czytaj więcej: Hans E. Piper (1877-1915) - Zapomniany lekarz ze świebodzickiego cmentarza
Medale z okazji 210. rocznicy budowy żelaznego mostu w Łażanach 1796-2006 w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
Na początku lat 90-tych XVIII wieku hrabia Nikolas August von Burghauss, właściciel majętności łażańskich sfinansował regulację rzeki Strzegomki w pobliżu miejscowości. Powstało wówczas nowe koryto rzeki o szerokości 9 metrów. Konieczne stało się więc połączenie rozdzielonych gruntów łażańskich. W 1794 roku Burghauss złożył w hucie Małapanew (miejscowość Ozimek, 20 km od Opola) zamówienie na budowę mostu żelaznego. Rzecz działa się 15 lat po ukończeniu pierwszego na świecie żelaznego mostu na rzece Severn w Coalbrookdale (w Walii). W realizacji ambitnego przedsięwzięcia Burghaussowi pomógł jego bliski przyjaciel hrabia Redan, który z jednej ze swoich podróży przywiózł grupę angielskich techników z Johnem Baildonem na czele. Z uwagi na to, iż Anglicy nie mieli wówczas równych sobie w budowie mostów, opracowanie projektu i technologii odlania mostu łażańskiego powierzone zostało właśnie Baildonowi. Konstrukcja mostu była gotowa pod koniec 1795 roku. Przetransportowano ją najpierw Odrą do Wrocławia, a następnie wozami do Łażan. Cała konstrukcja została zmontowana przez 60 robotników w ciągu 15 tygodni i 30 lipca 1796 roku nastąpiło uroczyste otwarcie mostu. Żelazna konstrukcja miała 12,55 m rozpiętości, 2,80 m wysokości, 5,70 m szerokości oraz ok. 6 ton nośności. Koszt budowy wyniósł 13 000 talarów. Z obu stron mostu umieszczone zostały masywne, pozłacane tablice informujące, że most został zbudowany przez N.A. von Burghaussa. Na okoliczność budowy mostu hrabia von Burghauss zlecił znanemu wrocławskiemu medalierowi Antonowi Königowi oraz pochodzącemu z Lubina miedziorytnikowi Friedrichowi Endlerowi, wybicie 300 srebrnych oraz miedzianych pamiątkowych medali, które zostały rozdane w dniu otwarcia mostu. W 210. rocznicę budowy pierwszego na Śląsku żelaznego mostu w Łażanach (1796-2006), gmina Żarów oraz Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Żarowskiej ufundowało pamiątkowe medale, których awers zgodny był z XVIII-wiecznym pierwowzorem.