Strona główna

Rajd pieszy "Szlakiem barona de Monteverques" - 22.05.2021 r.

Ludwig de Lopis baron de Monteverques, urodził się 14 lutego 1610 roku w Avinionie. Pochodził z hiszpańskiego rodu, przybyłego do południowej Francji, którego żyjąca na Śląsku linia wymarła bezpotomnie w 1739 roku. Nazwisko rodowe pochodziło od nazwy zamku położonego w hrabstwie Avinion. W wieku 25 lat Ludwig de Lopis baron de Monteverques wstąpił w szeregi armii cesarskiej, z którą przybył na ogarnięty wojną trzydziestoletnią Śląsk. Tutaj rozpoczęła się jego prawdziwa kariera prowadząca do niemałej fortuny. Bogactwo lokował w posiadłości ziemskie położone na obszarze księstwa świdnickiego. Wiadomo, że w 1650 roku odkupił od Heinricha von Reichenbach za kwotę 29 000 talarów, zniszczone podczas wojny trzydziestoletniej dobra ziemskie Domanice i Pożarzysko oraz położony na granicy Imbramowic i Domanic przysiółek Puschmühle z młynem wodnym. Trzy lata później generał armii cesarskiej nabył na kwotę 9000 talarów zniszczone podczas wojny Mrowiny wraz z przysiółkami. Sam rezydował na zamku w Domanicach. W zrujnowanych wojną wsiach, które były jego własnością, osadził na opuszczonych gospodarstwach zwolnionych ze służby wojskowej żołnierzy oraz ich rodziny. Przywrócił też w swoich dobrach działanie sądownictwa. Wiadomo, że w 1667 roku z jego inicjatywy wybudowano łaźnie w Domanicach i Pożarzysku. Zmarł dwa lata później 22 lutego 1669 roku. Jego ciało złożono w kościele franciszkanów p.w. św. Stanisława w Głogowie. Świdnicki adwokat Efraim Ignacy Naso zapisał w swojej kronice ... Imię pana zamku domanickiego będzie po wsze czasy niezapomniane.

Czytaj więcej: Rajd pieszy "Szlakiem barona de Monteverques" - 22.05.2021 r.

Okolice Żarowa na XVII-XVIII wiecznych mapach ze zbiorów Biblioteki Ziemi Morawskiej w Brnie, cz.2

Początki biblioteki naukowej w Brnie, związane są z działalnością Towarzystw Gospodarczych, które zawiązały się pod koniec XVIII wieku. Wymienić należy tutaj Towarzystwo Gospodarki Rolnej i Sztuk Wolnych oraz Morawsko-Śląskie Towarzystwo dla Udoskonalania Orki, Przyrodoznawstwa i Krajoznawstwa. Jedną z form ich aktywności było gromadzenie książek naukowych. Prawdziwa biblioteka, powstała jak się przyjmuje 6 lipca 1808 roku, wraz z zarejestrowaniem w księgach inwentarzowych pierwszej książki. Księgozbiór biblioteczny rozwijał się przez cały XIX wiek, dzięki darom społeczeństwa. W ramach Towarzystwa Gospodarczego w 1819 roku doszło do założenia Muzeum Franciszka. W 1864 roku ukazał się drukowany katalog zbiorów obejmujący nauki przyrodnicze, historyczne i techniczno-ekonomiczne. Z dniem 11 grudnia 1883 roku społeczeństwo uzyskało bezpłatny dostęp do biblioteki oraz do innych zbiorów muzeum. Biblioteka Towarzystwa przekształciła się w bibliotekę publiczną z księgozbiorem liczącym 45 tysięcy woluminów. W 1899 roku placówka odłączyła się od muzeum i stała się samodzielną Krajową Biblioteką Morawską.

Czytaj więcej: Okolice Żarowa na XVII-XVIII wiecznych mapach ze zbiorów Biblioteki Ziemi Morawskiej w Brnie, cz.2

Radzieckie myśliwce nad Imbramowicami i Żarowem

W dniach od 19 do 23 lutego 1945 roku, od wschodu na teren dzisiejszej gminy Żarów, nacierała radziecka 118. dywizja strzelecka (34. Korpus Strzelecki, 5. Armia Gwardyjska). Walki toczyły się w rejonie wsi Buków, Imbramowice, Kruków, Marcinowiczki, Pyszczyn i Tarnawa. Do dnia 28 lutego straty dywizji to 101 zabitych i 270 rannych. W walkach zniszczono 4 niemieckie transportery piechoty, 2 działa pancerne, 6 dział polowych, 2 działa przeciwpancerne, 22 różne karabiny maszynowe i 3 moździerze. Zdobyto 2 działa pancerne, 4 samochody ciężarowe, 1 traktor, 1 ciągnik artyleryjski, 30 motocykli, 2 moździerze, 57 karabinów i pistoletów maszynowych, 3 karabiny maszynowe. Niemcy stracili w walce 1058 zabitych i 16 wziętych do niewoli jeńców. W marcu 1945 roku, jednostki 118. dywizji strzeleckiej, zajmowały następujące pozycje frontowe: 463. pułk strzelecki – na linii Borzygniew-Kruków (sztab w Bukowie), 527. pułk strzelecki – na linii Kruków-Jaroszów (sztab w Mikoszowej), 398. pułk strzelecki – na linii Mielęcin-Rusko-Dębnica (sztab w Rusku). Po drugiej stronie linii frontu, znajdowały się pozycje niemieckiej 359. dywizji piechoty ze sztabem w Wierzbnej. Na wysokości Imbramowic i Borzygniewu, rozłożony był 949. pułk piechoty. Od przysiółka Weselina i Pożarzyska po Żarów, linię frontu utrzymywały 2 bataliony z 947. pułku piechoty. Wzdłuż Strzegomki od Żarowa po Skarżyce, front był obsadzony przez pułk policyjny SS "Brixen" oraz 3. batalion z 309. pułku piechoty (208. dywizja ze sztabem w Modlęcinie). Według dziennika wojennego 118. dywizji strzeleckiej w miesiącu marcu poniesiono następujące straty własne: 19 zabitych (1 – oficer, 1 – sierżant, 17 – szeregowych), 49 rannych (4 – oficerów, 3 – sierżantów, 42 – szeregowych), 8 chorych (1 – sierżant, 7 – szeregowych). Zużyto amunicji: 336216 szt. – karabinowej, 210 szt. – rewolwerowej, 107780 szt – pistoletowej (TT, PPSz), 190 szt. – przeciwpancernej (PTR), 4300 szt. – sygnalizacyjnej, 900 szt. – granatów (RPG-40), 208 szt. – granatów (RPG-43), 4480 szt. – granatów moździerzowych 82 mm, 654 szt. – granatów moździerzowych 120 mm, 35 szt. – pocisków przeciwpancernych do armat 45 mm, 226 szt. – pocisków do armat 76 mm.

Czytaj więcej: Radzieckie myśliwce nad Imbramowicami i Żarowem

"Optymalizacja programu produkcji na przykładzie przedsiębiorstwa Materiałów Ogniotrwałych w Żarowie" - praca magisterska Zofii Kozioł, napisana w 1973 roku

Zakłady szamotowe w Żarowie, zostały przejęte przez władze polskie w lipcu 1945 roku. Wielkość uruchomionej w 1946 roku produkcji, systematycznie wzrastała dzięki zwiększającemu się zatrudnieniu pracowników. W 1949 roku w zakładzie pracowało 1275, a w 1950 roku – 1340 osób. Na początku lat 50. nowym czynnikiem wzrostu produkcji stało się współzawodnictwo pracy, do którego przystąpiło 95% załogi. Najlepszymi wynikami mogli poszczycić się pracownicy spedycji, którzy wykonali 220% normy. Na linii produkcyjnej jeden z formierzy osiągnął 190% normy. W 1947 roku zakład wyprodukował 22 000 ton, a w 1954 roku 55 000 ton wyrobów glinokrzemianowych. W 1953 roku produkcja przekroczyła poziom z okresu przedwojennego. W 1965 roku w ŻZMO rozpoczęto prace modernizacyjne, które zostały przeprowadzone w 2 etapach i zakończyły się w 1975 roku. W ich trakcie wymieniono niemal cały park maszynowy oraz unowocześniono technologię produkcji. Pozwoliło to na dość znaczące powiększenie produkcji – w 1960 roku ŻZMO wytworzyły 59 300 ton, a w 1970 roku 70 200 ton wyrobów glinokrzemianowych.

Czytaj więcej: "Optymalizacja programu produkcji na przykładzie przedsiębiorstwa Materiałów Ogniotrwałych w...

Zabytkowa waga najazdowa z pocz. XX wieku w Imbramowicach

Folwark (niem. Vorverk) to nazwa dawnego, dużego gospodarstwa rolnego (od XII w.) lub rolno-hodowlanego (od XIV w.), produkującego zboże i inne surowce agrarne głównie na zbyt. Pierwsze folwarki powstawały w dobrach kościelnych i klasztornych. W XVI i w 1 połowie XVII wieku na bazie tzw. dóbr dziedzicznych, nastąpił rozkwit folwarków opartych przede wszystkim na pańszczyźnianej pracy chłopów, w mniejszym stopniu na pracownikach najemnych. Kryzys tej gospodarki nastąpił w połowie XVII wieku, a miało to związek ze znacznym wyludnieniem wsi podczas wojny trzydziestoletniej z lat 1618-1648. W XVIII wieku rozpoczęto reformy, m.in. czynszowanie chłopów i parcelacje ziemi folwarcznej, jednak zasadnicza zmiana w sytuacji folwarków nastąpiła dopiero w XIX wieku, po uwolnieniu chłopów od poddaństwa, pańszczyzny i po ich uwłaszczeniu. Na Ziemi Żarowskiej folwarki powstały w: Bożanowie (1658 r. cysterski), Gołaszycach (przed 1330 r. dwa folwarki "Górny" i "Dolny"), Imbramowicach (XIV w. folwark von Czirnów; przynajmniej od połowy XVI w. istniały trzy folwarki "Górny", "Środkowy" i "Dolny"; do 1618 r. powstał czwarty folwark, spalony podczas wojny trzydziestoletniej i nie odbudowany), Kalnie (XIV w. ?, wzm. 1579 r.), Krukowie (przed 1365 r.), Łażanach (XIV w. ?), Marcinowiczkach (ok. 1369 r.), Mikoszowej (przed 1546 r.), Mrowinach (przed 1297 r.), Pożarzysku (XVI w.), Przyłęgowie (XIV w.), Pyszczynie (przed 1353 r.), Siedlimowicach (przed 1386 r.), Tarnawie (XVI w.), folwark Weselina (1 poł. XVI w.), Wierzbnej (XVI w.), Zastrużu (przed 1397 r.), Żarowie (XIV w.).

Czytaj więcej: Zabytkowa waga najazdowa z pocz. XX wieku w Imbramowicach

Z Otchłani Wieków. Odcinek 3: Wojenne pomniki

XIX-wieczna brama wjazdowa w Łażanach

Do XVII-XVIII wieku zabudowa mieszkalna oraz gospodarcza wsi dzisiejszej Gminy Żarów wznoszona była wyłącznie z drewna. Ten sam budulec stosowany był również przy budowie obiektów znacznie większych rozmiarów, którymi były stodoły, stajnie i spichlerze wchodzące w skład zabudowy wiejskich folwarków (oprócz Bukowa i Mielęcina, gdzie folwarki nie powstały w ogóle oraz Pożarzyska, w którym późno powstały folwark posiadał zabudowę murowaną). W budownictwie drewnianym dominowały wówczas konstrukcje: przysłupowa, sumikowo-łątkowa i zrębowa. Budownictwo drewniane rozwinięte zostało w oparciu o naturalne warunki geograficzne i klimatyczne. Okoliczne lasy dostarczały niezbędnego budulca, łatwego do obróbki ciesielskiej. Czasami budynki drewniane, zwłaszcza większe obiekty gospodarcze, posadowione były na kamiennej podmurówce, np. wzniesiona w 1716 roku drewniana stodoła folwarku w Zastrużu. W XVIII wieku zaczęły pojawiać się coraz większe trudności z pozyskaniem dotychczasowego podstawowego materiału budowlanego – drewna. Po przejęciu Śląska przez państwo pruskie w 1741 roku, upowszechniła się nowa technologia – tzw. budownictwo ryglowe. Równocześnie wprowadzony został szereg przepisów budowlanych, przeciwpożarowych i ubezpieczeniowych, które przyczyniły się do utrwalenia techniki ryglowej, a w późniejszym czasie rozwoju budownictwa murowanego, przy jednoczesnym zaniku budownictwa drewnianego. Proces wypierania drewna w tradycyjnym budownictwie wiejskim przez kamień i cegłę nasilił się po 1870 roku, kiedy na Dolnym Śląsku miał miejsce silny rozwój budownictwa związany z postępem gospodarczym (rozwój przemysłu materiałów budowlanych) i ekonomicznym (napływ kapitału) epoki pouwłaszczeniowej. Na terenie Gminy Żarów łatwo było o budulec kamienny, gdyż już na początku XIX wieku działał kamieniołom w Gołaszycach, a później także w okolicy Bukowa, Pyszczyna oraz w Wierzbnej. Poza tym funkcjonowały również cegielnie – Gołaszyce (od 1 ćw. XIX w.), Imbramowice (od 2 poł. XIX w.), Marcinowiczki (przed 1830 r.), Mikoszowa (przed 1880 r.), Mrowiny (od końca XIX w.), Wierzbna (przed 1830 r.), Żarów (od 1842 r. oraz Fabryka Kulmiza od 1850 r.).

Czytaj więcej: XIX-wieczna brama wjazdowa w Łażanach

Butelkowy miszmasz z żarowskiej "Organiki"

Polska Rzeczpospolita Ludowa, w skrócie PRL, to oficjalna nazwa państwa polskiego w latach 1952-1989. Choć był to trudny czas dla Polski i Polaków, przez niektórych wprost nazywany rozbiorem naszego kraju, to poprzez cały wachlarz absurdów, jakie kreśliła nam szara rzeczywistość, dziś PRL często wspominany jest z nostalgią. Dla wielu bowiem minione czasy kojarzą się z tym, czego nigdy nie zapominamy – beztroskimi czasami dzieciństwa. Dziś chcemy powrócić do tamtych lat przy pomocy znanych wówczas napojów butelkowanych. Woda gazowana z saturatorów, oranżada, lemoniada, polo cocta i cytroneta ... lista jest dosyć długa. Większość owych chłodzących napojów zniknęła już na zawsze z minioną epoką. Tym bardziej interesujący jest zbiór butelek z nieistniejących Dolnośląskich Zakładów Chemicznych "Organika", który do Żarowskiej Izby Historycznej przekazał pan Stanisław – były pracownik DZCH. Wedle jego wspomnień to zaledwie skromna namiastka tego co w latach 70/80. XX w. można było dostać i skosztować na terenie zakładów. Niektóre z tych napojów były przywożone z różnego rodzaju spotkań, konferencji, wymian oraz wszelkich innych kontaktów międzyzakładowych. Inne były zamawiane przez dyrekcję dla pracowników. Zobaczcie sami co spożywano w DZCH w dobie PRL.

Czytaj więcej: Butelkowy miszmasz z żarowskiej "Organiki"

Udział mieszkańców Gołaszyc i Pożarzyska w I wojnie światowej

Przed wybuchem I wojny światowej obszar dóbr "rycerskich" w Gołaszycach (wówczas niem. Gohlitsch) wynosił 226 ha, w tym 160 ha gruntów ornych, 29 ha łąk, 16 ha lasu oraz 4 ha stawów. W skład dwóch zespołów folwarcznych wchodziły 4 domy mieszkalne, które zamieszkiwało 86 osób. Cała wieś liczyła 221 mieszkańców, z których 163 było wyznania ewangelickiego. Z kolei w Pożarzysku (wówczas niem. Hohenposeritz) obszar dominium wynosił 171 ha, w tym grunty orne 142 ha, łąki 12 ha, las 6 ha. Niewielki folwark z dwoma budynkami mieszkalnymi i dwoma gospodarczymi, zamieszkiwało 20 osób. Powierzchnia gruntów chłopskich stanowiła obszar 376 ha, na który składały się: grunty orne – 305 ha, łąki – 26 ha oraz las o powierzchni 9 ha. Całą wieś zamieszkiwały 354 osoby w tym zaledwie 58 katolików. Listy strat armii niemieckiej z lat 1914-1919 [a], wymieniają następujące nazwiska uczestników I wojny światowej z Gohlitsch (24 osoby): Fritz Blasig, Hermann Dittrich, Fritz Gregor, Friedrich Karl Gäbel, Paul I Heinrich, Gustav Hoffmann, Wilhelm I Hoffmann, Albert Klose, Alfred Klose, Hermann Klose, Klose Wilhelm, Alfons II Klose, Richard Kühnel, Paul Ludwig, Hermann Müller, Paul August Quarg, Wilhelm Quarg, Adolf Ringel, Gustav Paul II Scholz, Wilhelm Süffenbach,Friedrich Thiel, Gustav Tilsch, Hermann Tilsch, Paul Wenzig, Gustav Winkler (w tym 9 poległych w walce i zmarłych w szpitalu, 3 zaginionych, 2 ciężko rannych, 9 lekko rannych, 2 wziętych do niewoli); z Hohenposeritz (29 osób): Wilhelm Arndt, Gustav Berger, Gustav Dorn, Paul Dorn, Paul Drescher, Paul Eckhardt, Richard Finke, Friedrich Geppert, Fritz Göllner, Fritz Hauptfleisch, Gustav Hauptfleisch, Hermann Härtel, Paul II Härtel, Gustav Kahlert, Paul Kahlert, Wilhelm Karisch, Hermann Kartsch, Paul Kartsch, August Konrad Klose, Hermann Littmann, Adolf Rauer, Reinhold Rauer, Arthur Schneider, Hermann Schubert, Robert Schumann, Wilhelm Süssenbach, Heinrich Tschee, Paul Willig, Georg Woiton (w tym 9 poległych w walce i zmarłych w szpitalach, 6 zaginionych, 5 ciężko rannych, 9 lekko rannych) [b], [c].

Czytaj więcej: Udział mieszkańców Gołaszyc i Pożarzyska w I wojnie światowej

XIX-wieczne graffiti na wieży kościoła w Pożarzysku

Pierwsza informacja o istnieniu kościoła i parafii w Pożarzysku pochodzi z końca XII wieku, a dokładnie z roku 1198. Owa wzmianka zawarta została w dokumencie spisanym przez biskupa wrocławskiego Jarosława, w którym potwierdził wymianę wsi stanowiących uposażenie kościoła w miejscowości Posarische (wówczas Pożarzysko). Nieznany z imienia i nazwiska proboszcz pożarzyski otrzymał wówczas Jauorau, Tissech, Petri villa (Stary Jawornik, Czechy i Piotrowice) w zamian za Osech, Lopenice, Ystebche, Wlostrouicu i Scharino (Osiek, Łopienice, Istebkę, Blizanowice, Żarów lub folwark Sanderhof). Bez wątpienia fundatorami i pierwszymi patronami kościoła w Pożarzysku byli możni rycerze z rodu Ilikowiców. Problem jednak w tym, że obecna świątynia, która góruje nad zabudowaniami Pożarzyska, datowana jest dopiero na połowę XIII wieku. Jaka była konstrukcja i usytuowanie pierwszego kościoła, który stał we wsi przynajmniej pół wieku wcześniej ?. Czy pierwszą świątynię w Pożarzysku mogły zniszczyć wojska mongolskie, które wiosną 1241 roku, podążały spod Legnicy przez Strzegom i Świdnicę na Węgry ?. Tego przynajmniej na razie nie wiadomo.

Czytaj więcej: XIX-wieczne graffiti na wieży kościoła w Pożarzysku