Strona główna

Depozyty III Rzeszy odc.9: Eksploracja. Praktyka a rzeczywistość

Składamy Serdeczne Podziękowania dla Krzyśka Szpakowskiego za zaproszenie do uczestnictwa przy badaniach weryfikacyjnych przeprowadzonych w Masywie Włodarza. Miło jest współpracować z takimi ludźmi i takim zespołem

Nowy eksponat w Żarowskiej Izbie Historycznej - "Mapa Pożarów" dla powiatu świdnickiego z lat 1961-1965

Kolejny ciekawy eksponat, który trafił do zbiorów Żarowskiej Izby Historycznej to sporządzona w skali 1:100 000 "Mapa Pożarów" dla powiatu świdnickiego z lat 1961-1965. Eksponat do Izby przekazał wczoraj pan Zbigniew Śliwa. Na mapie tej przedstawione zostały miejsca pożarów, które oznaczono w formie trójkolorowych kółek odpowiadających poszczególnym ich rodzajom. Legenda w formie tabeli naklejonej w dolnym prawym rogu mapy informuje o pożarach ugaszonych w zarodku i małych (kolor żółty), pożarach średnich (kolor pomarańczowy) oraz dużych i bardzo dużych (kolor czerwony). W tabeli zawarte zostały także informacje o ilości spalonych budynków (mieszkalnych i gospodarczych) oraz zsumowana dla danego roku wysokość strat spowodowanych przez pożary. W ten sposób odczytujemy informacje dla powiatu świdnickiego z następujących lat: 1961 r.: pożary ugaszone w zarodku – 43, pożary małe – 31, pożary średnie – 12, pożary duże – 3, pożary bardzo duże – 2, ogółem pożarów (w tym roku) – 91, spalonych budynków – 12, wysokość strat – 2 101 200 zł; 1962 r.: pożary ugaszone w zarodku – 40, pożary małe – 11, pożary średnie – 12, pożary duże – 4, pożary bardzo duże – brak, ogółem pożarów (w tym roku) – 67, spalonych budynków – 3 ?, wysokość strat – 1 394 430 zł; 1963 r.: pożary ugaszone w zarodku – 38, pożary małe – 18, pożary średnie – 5, pożary duże – 5, pożary bardzo duże – brak, ogółem pożarów (w tym roku) – 66, spalonych budynków – brak, wysokość strat – 1 080 800 zł; 1964 r.: pożary ugaszone w zarodku – 46, pożary małe – 25, pożary średnie – 11, pożary duże – 7, pożary bardzo duże – 1, ogółem pożarów (w tym roku) – 90, spalonych budynków – brak, wysokość strat – 4 018 404 zł; 1965 r.: pożary ugaszone w zarodku – 32, pożary małe – 21, pożary średnie – 5, pożary duże – 7, pożary bardzo duże – brak, ogółem pożarów (w tym roku) – 65, spalonych budynków – 8, wysokość strat – 1 209 850 zł.

Czytaj więcej: Nowy eksponat w Żarowskiej Izbie Historycznej - "Mapa Pożarów" dla powiatu świdnickiego z lat...

PKP Imbramowice i PKP Żarów 2016: lokomotywy spalinowe, cz.2

ŁTZ M62 (oznaczenie PKP ST44) to radziecka lokomotywa spalinowa produkowana przez zakłady Ługańsk dla wielu krajów - członków Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej oraz Korei Północnej. Lokomotywę napędza dwusuwowy, dwunastocylindrowy, widlasty, 48 zaworowy (zawory wydechowe), turbodoładowany silnik wysokoprężny z przepłukiwaniem wzdłużnym o oznaczeniu 14D40 produkcji zakładów w Kołomnie o mocy 2000 KM i pojemności skokowej 150,6 dm³. Stopień sprężania wynosi 14,5. Lokomotywa charakteryzuje się dużą mocą przy jednoczesnym zwiększonym zużyciu oleju silnikowego (silnik dwusuwowy) oraz paliwa. Katalogowe zużycie paliwa wynosi około 25 kg/h na biegu jałowym, natomiast około 320 kg/h przy mocy znamionowej (160 g/KMh). Zużycie oleju silnikowego wynosi około 4,5 kg/h, co przekłada się na niekorzystne cechy ekologiczne tegoż silnika. To, wraz z szybką elektryfikacją linii kolejowych w latach 70. i 80-tych przesądziło o stosunkowo szybkim wycofaniu większości lokomotyw tej serii z ruchu liniowego. Niewątpliwą zaletą tej lokomotywy jest duża siła rozruchowa, niezawodność, zastosowanie amplistatu, oraz możliwość uruchomienia silnika bez konieczności wstępnego podgrzewania silnika przy niższych temperaturach otoczenia, jak ma to miejsce na przykład w lokomotywach serii SU46. W ostatnich latach brak lokomotyw dużej mocy wymusił na PKP powrót do lokomotyw tej serii. Jednocześnie ze względu na dużą moc i wysoką niezawodność lokomotywy te są chętnie wykorzystywane przez przewoźników prywatnych (import lokomotyw m.in. z Niemiec i Estonii). W marcu 2005 roku na LHS zostały dostarczone dwie przebudowane lokomotywy ST44, wykorzystujące silnik Caterpillar 3516B HDSC o mocy 2240 kW (ok. 3046 KM) oraz nową prądnicę główną niemieckiej firmy Lechmotoren. Modernizacja przeprowadzona została w zakładach Fablok w Chrzanowie, a zmodernizowane lokomotywy oznaczono ST44-3001 i ST44-3002. W zmodernizowanej wersji jest to najsilniejsza lokomotywa spalinowa eksploatowana przez PKP. W 2007 r. bydgoska PESA podpisała umowy z PKP Cargo i PKP LHS na modernizację łącznie 50 lokomotyw - główną zmianą było zainstalowanie bardziej ekonomicznych i mniej uciążliwych dla środowiska czterosuwowych silników typu 12CzN26/26 tego samego producenta o identycznej mocy i pojemności skokowej 150,6 dm³. Modernizacja nie obejmowała silników trakcyjnych ED118A. Mimo to w 2011 roku PKP Cargo podpisało kolejną umowę na modernizację kolejnych 26 lokomotyw w zakładach PESA Bydgoszcz. Dla PKP i kolei przemysłowych dostarczano następujące lokomotywy: PKP – lokomotywy pod oznaczeniem ST 44, lata 1968-1988 – 1114 sztuk (numeracja: ST44-001 do 1113 i ST44-1500), PKP HLS – lokomotywy pod oznaczeniem ST44 i rozstawem osi 1520 mm, lata 1977-1980 – 68 sztuk (numeracja: ST44-2001 do 2068), Petrochemia Płock – lokomotywy pod oznaczeniem ST44 – 6 sztuk (numeracja: ST44 01-06), Przedsiębiorstwo Materiałów Podsadzkowych Przemysłu Węglowego – lokomotywy pod oznaczeniem ST 44, lata 1966–1967 – 2 sztuki (numeracja: ST44 07 i 09).

Czytaj więcej: PKP Imbramowice i PKP Żarów 2016: lokomotywy spalinowe, cz.2

Nowa "kapsuła czasu" złożona w kopule na kaplicy cmentarnej w Żarowie

Dzień 17 listopada 2016 roku, zapisał się szczególnie w historii Żarowa. Wtedy bowiem miało miejsce wypełnienie i zamknięcie "kapsuły czasu", która trafiła następnie do kopuły wieńczącej nowo wyremontowaną kaplice cmentarną przy ul. Armii Krajowej 1. Tym samym Żarów dołączył do grona miejscowości, podtrzymujących ideę wysyłania wiadomości w czasie dla przyszłych pokoleń. Spotkanie dotyczące teraźniejszej "kapsuły czasu" rozpoczęło się o godzinie 9:30 w sali narad Urzędu Miejskiego. Uczestniczyli w nim: Burmistrz Żarowa Leszek Michalak, Przewodniczący Rady Miejskiej Żarowa Andrzej Konieczny, Radni Rady Miejskiej: Barbara Zatoń, Ewa Góźdź, Mieczysław Myrta, Waldemar Ganczarek, Opiekun Żarowskiej Izby Historycznej Bogdan Mucha, Pracownicy Urzędu Miejskiego w Żarowie: Magdalena Pawlik, Tomasz Kuska oraz Przedstawiciel Stowarzyszenia "Labiryntarium" Maciej Wabik. Nowa kapsuła czasu w formie masywnej tuby, wykonanej ze stali kwasoodpornej to dzieło żarowskiej firmy Mataloplastyka Kowalstwo Artystyczne – Wiesław Kądziołka. Do jej wnętrza trafiły uprzednio zapakowane w podwójną warstwę papieru silikonowego dokumenty: kopia listu spisana w 1903 roku i odnaleziona podczas prac remontowych kaplicy, tłumaczenie listu sporządzone przez pana Zbigniewa Malickiego, współczesny list do potomnych sporządzony przez Bogdana Muchę z uzupełnieniem statystycznym i spisany na papier przez pana Romana Koniecznego, wykaz 45 obecnych pracowników Urzędu Miejskiego, Gazeta Żarowska z dnia 10.11.2016 r. (nr 18/108/2016), fotografie wykonane po znalezisku kapsuły (1903 r.) i jej otwarcia w Archiwum Państwowym we Wrocławiu (5 sztuk), banknot o nominale 10 zł. Całość zwinięta została w rulon i włożona do metalowego pojemnika, który zamknięto uszczelnioną dodatkowo pokrywą. W kapsule czasu luzem znalazły się także monety o nominałach 2 zł i 1 gr.

Czytaj więcej: Nowa "kapsuła czasu" złożona w kopule na kaplicy cmentarnej w Żarowie

Karabiner 98k - znalezisko z czasów II wojny światowej

W 2014 roku do Żarowskiej Izby Historycznej przekazany został, odnaleziony w pobliżu Żarowa duński pięciostrzałowy karabin powtarzalny 8 mm Gevær M. 1889 (Krag-Jørgensen) z czasów II wojny światowej. Minęły dwa lata i mamy podobne znalezisko. Tym razem jest to odnaleziony podczas prac rolniczych destrukt niemieckiego karabinka powtarzalnego Karabiner 98k (Kar 98k, K 98k), który dostarczył do Żarowskiej Izby Historycznej mieszkaniec gminy Żarów. Po konsultacji z komendant Policji w Żarowie, panią Katarzyną Wilk, znalezisko zostało przekazane wraz z dokumentacją fotograficzną do żarowskiego komisariatu. Odnaleziony destrukt karabinka Kar 98k jest w stanie pozwalającym jedynie na jego konserwacje i ekspozycje, tak więc po wykonaniu niezbędnych czynności przez Wydział Postępowań Administracyjnych eksponat powróci do Żarowskiej Izby Historycznej, gdzie zostanie zakonserwowany i wpisany do rejestru zbiorów. Krótko o historii karabinka oraz jego pochodzeniu poniżej.

Czytaj więcej: Karabiner 98k - znalezisko z czasów II wojny światowej

PKP Imbramowice i PKP Żarów 2016: lokomotywy elektryczne, cz.1

Na terenie Polski eksploatowanych jest obecnie ponad 20 serii lokomotyw napędzanych silnikami elektrycznymi, zasilanymi z sieci trakcyjnej. Spora lista obejmuje następujące lokomotywy produkcji zarówno rodzimej, jak też zagranicznej: ET5 (Škoda 43E), EU07, EU07A, EP07, EP08, EP09, ET11 (Škoda 79E), ET13 (Škoda 12E), ET21, ET22, ET23 (Škoda 31E), ET41, ET42 (NEWZ 112E), EU43 (TRAXX F140 MS), EU44 (Simens Eurosprinter ES64U4 Taurus), EU45 (Simens Eurosprinter ES64F4), EU46 (Siemens Vectron), EU47 (TRAXX P160 DC ), E 483 (TRAXX F140 DC), Newag E6ACTd Dragon, Pesa Gamma 111Eb, Pesa Gamma 111Ed Marathon, Škoda 59E (Seria 182 ČD). Wiele z wymienionych serii, zobaczyć można na linii kolejowej nr 274, która łączy stację Wrocław Świebodzki ze stacją Zgorzelec. Codziennie przez leżące na żelaznym szlaku stacje kolejowe w Imbramowicach i Żarowie, przejeżdża pokaźna liczba pociągów. Lokomotywy elektryczne prowadzą tutaj składy pasażerskie (PKP Inter City i PKP Przewozy Regionalne) oraz towarowe (PKP Cargo i inni przewoźnicy prywatni). Wiele składów towarowych, oczekuje na dalszą drogę, zajmując tory główne dodatkowe oraz tor bocznicy przy placu załadunkowym w Imbramowicach. Obie stacje przyciągają miłośników kolejowych fotografii i historii kolejnictwa, którzy utrwalają nie tylko infrastrukturę, ale także przejeżdżający tamtędy i zatrzymujący się tabor. Poniżej prezentujemy skromne zestawienie elektrycznych lokomotyw sfotografowanych na stacjach PKP Imbramowice oraz PKP Żarow. Do szczególnie interesujących egzemplarzy należy lokomotywa 201Eo 003 (PaFaWag 201Eg), która wyprodukowana została w 1975 roku przez Pafawag Wrocław i do 2011 roku (pod oznaczeniem E-1016) prowadziła składy towarowe oraz pasażerskie na marokańskiej magistrali Tanger – Rabat – Casablanca – Marrakesz (przewoźnik ONCF المغرب – al-Maġrib). Odkupiona z Maroka przez Zakład Naprawy Taboru Kolejowego w Oleśnicy, przetransportowana została drogą morską do portu w Gdyni, a następnie do ZNTK, gdzie przeszła modernizację i przystosowanie do polskich warunków. Wśród sfotografowanych lokomotyw uwagę zwracają również trzy wyprodukowane w tym roku egzemplarze Newag E6ACTd Dragon (numery taborowe 101-103), które w barwach Freightliner Polska, kilkukrotnie gościły na bocznicy kolejowej w Imbramowicach.

Czytaj więcej: PKP Imbramowice i PKP Żarów 2016: lokomotywy elektryczne, cz.1

Reedycja XVII-wiecznej kroniki miasta Lewoczy, autorstwa Caspara Haina w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej

Do Żarowskiej Izby Historyczne, nierzadko trafiają eksponaty, których pochodzenie nie ma co prawda ścisłego związku z historią Ziemi Żarowskiej, aczkolwiek stanowią one interesujące i zarazem barwne uzupełnienie całości zbiorów. Do takich właśnie eksponatów należy bez wątpienia reedycja XVII-wiecznej kroniki miasta Lewoczy, której autorem jest niejaki Caspar Hain. Pozycją tą przekazała bezinteresownie do Żarowskiej Izby Historycznej pani Daria Zarzecka, mieszkanka Gorzowa Wielkopolskiego w woj. lubuskim. Wraz z kroniką słowackiej Lewoczy, pani Daria przekazała także zbiór kilkunastu cynkowych płytek z czasów II wojny światowej, których analogie odnajdujemy dzisiaj na obszarze gminy Żarów. O tych metalowych przedmiotach napiszamy już wkrótce. Wracając do barwnej w opisy kroniki, której oryginał spisany został w XVII wieku, to warto wiedzieć, że jej autor Caspar Hain (urodzony w 1632 roku, zmarł w 1687 roku), był obywatelem miasta Lewoczy i rektorem tamtejszej słynnej szkoły ewangelickiej (gimnazjum). Kronikarz pełnił również funkcję miejskiego sędziego i senatora. W swoim dziele umieścił szereg cennych historycznie informacji, tak o samym mieście, jak i o całym Spiszu. Z książki tej przywołuje się najczęściej malowniczy opis smoka grasującego w okolicy, ale Hain wspomina także o trzęsieniu ziemi (pierwszy opis tatrzańskiego trzęsienia, choć wywołany według Haina przez rzeczonego smoka) i wielkiej powodzi z 1662 roku. Kronika Caspara Haina wydawana była wielokrotnie, m.in. Löcsei krönikäja, Die Leutschauer Chronik von Gaspar Hain. Löcse 1910-1913, Die Leutschauer Chronik von Gaspar Hain. 1943 oraz G. Hain Chr.: Véber, K. (ed.), 1988: Szepességi avagy lőcsei krónika és évkönyv a kedves utókor számára. Budapest. Egzemplarz, który trafił do Żarowskiej Izby Historycznej to wydanie z roku 1943.

Czytaj więcej: Reedycja XVII-wiecznej kroniki miasta Lewoczy, autorstwa Caspara Haina w zbiorach Żarowskiej Izby...

Wystawa "Wojna to życie, które nie może istnieć bez śmierci"

11 listopada 1918 roku w lesie Compiègne we Francji podpisano zawieszenie broni pomiędzy aliantami i Cesarstwem Niemieckim, które zakończyło I wojnę światową. Podczas działań wojennych w szeregach armii rosyjskiej, niemieckiej i austro-węgierskiej walczyło jak się szacuje około 2,9 mln Polaków. Ponad pół miliona naszych rodaków poległo, zmarło lub zaginęło. W Zarysie dziejów Polski, pod redakcją J. Tazbira, czytamy z kolei, że do wojsk państw zaborczych wcielono jeszcze więcej Polaków, bo aż 3,4 mln. Spośród nich 1,4 mln trafiło do armii austriackiej; 1,2 mln do armii rosyjskiej i 800 tys. do armii niemieckiej. Ilu tak naprawdę Polaków walczyło i ginęło na drodze do upragnionej niepodległości, tego nie wiemy. Mówiąc o historii Żarowa oraz poruszając w szczególności temat poległych w I wojnie światowej mieszkańców z tej miejscowości, musimy mieć na uwadze to, że mówimy o obywatelach istniejącego do 1918 roku Cesarstwa Niemieckiego. To właśnie Oni urodzili się i mieszkali w Żarowie, skąd też zostali wcieleni do Armii Niemieckiej i wyruszyli na front. Wielu z nich nigdy nie powróciło już do rodzinnych domów. Istnieją cztery źródła, które pozwalają nam dzisiaj po przeszło 100 latach wymienić z imienia i nazwiska Żarowian poległych na frontach I wojny światowej. Obok danych Ludowego Niemieckiego Związku Opieki nad Grobami Wojennymi (Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge e.V.), istnieje wykaz poległych, sporządzony prawdopodobnie w latach 20-tych XX w. przez nieznanego autora, zapewne mieszkańca Żarowa. W obu źródłach wyszczególniono 187 mieszkańców Żarowa, z których poległo 1914 r. – 29, 1915 r. – 50, 1916 r. – 36, 1917 r. – 25, 1918 r. – 41 oraz 6 nazwisk figurujących jako zmarli z odniesionych ran w latach 1919-21.

Czytaj więcej: Wystawa "Wojna to życie, które nie może istnieć bez śmierci"

Wystawa "Księgozbiór i dokumenty DZCH Organika Żarów"

W kwietniu 2011 roku Żarowska Izba Historyczna wzbogaciła swoje zbiory o pozostałość księgozbioru zlikwidowanych kilka lat wcześniej Dolnośląskich Zakładów Chemicznych „Organika”. W sumie do Żarowskiej Izby Historycznej trafiło ok. 1000 książek, które pozostawione na pastwę losu niszczały w zdewastowanych pomieszczeniach po fabrycznych. Zachowane w różnym stanie egzemplarze to zaledwie cząstka niezwykle bogatego niegdyś archiwum zakładowego, należącego wpierw do Zjednoczonych Zakładów Chemicznych „Silesia”, a później do wspomnianej „Organiki”. Tematyka uratowanych od zniszczenia książek dotyczy chemii oraz głównie przemysłu chemicznego i maszynowego. Najstarsze egzemplarze pochodzą z połowy XIX wieku, a najmłodsze z lat 40-tych XX wieku. Szczególnie interesującymi pozycjami są pochodzące z początku XX w., niezwykle barwne katalogi firm przemysłowych z całego obszaru Niemiec oraz Wielkiej Brytanii. Już w 2011 roku podczas wstępnych oględziny księgozbiór ujawnił swoje skrzętnie skrywane tajemnice w postaci odręcznych notatek, wizytówek, rachunków i innych dokumentów. Odnalezione zostały również dokumenty archiwalne lat 1948-49 roku, które spisane zostały na papierze pochodzącym z zasobów niemieckich, przejętych przez administrację polską.

Czytaj więcej: Wystawa "Księgozbiór i dokumenty DZCH Organika Żarów"

W sakiewce dawnych mieszkańców gminy Żarów, cz.2: Grosze praskie

W roku 1267 Świdnica wymieniana jest jako osada miejska, której rozwój postępował dosyć szybko. W 1284 roku powstała szkoła, dynamicznie rozwijało się rzemiosło, oraz handel. Ten ostatni wspomagało nadane w 1285 roku tzw. Prawo mili. Również w tym roku rozpoczęto budowę murów miejskich. Lata 1290-1392 to okres dynamicznego rozwoju miasta. Było to wynikiem pełnienia przez Świdnicę w tych latach stolicy suwerennego księstwa. Miasto było zamożne, posiadało prawo bicia własnej monety od 1290 roku, tzw. florenów. Posiadało również ważne obiekty handlowe i administracyjne, mianowicie zamek, dom kupiecki oraz kramy. W 1300 roku wprowadzono tzw. Prawo łaski z okresu którego pochodzi wiele kapliczek, krzyży pokutnych i różnego rodzaju relikwii zachowanych na Ziemi Świdnickiej. Upadek miasta nastąpił po wielkim pożarze w 1313 roku. Od jego okresu Świdnica była drugim miastem, które prowadziło księgi miejskie. Rozwijał się system fortyfikacji miejskich. Mury obronne uposażone były w bramy miejskie: Dolną, Strzegomską, Witoszowską, Kraszowicką, Poszewniczą i Kapturową. Ów system obronny wzbogacił się w latach 1323–1485 o przybramne kaplice. Mimo oblężenia księstwa w 1345 roku nie poddało się ono. Świdnica za panowania Bolka II znacznie się rozbudowała. W latach 1329–1336 rozbudowano miejski ratusz, w 1330 r. położono kamień węgielny pod nowy kościół oraz wydano nakaz aby wszyscy świdniccy mieszczanie mieli jakiś wyuczony zawód (1340). W 1344 roku rozpoczęto brukowanie miejskich ulic. W 1380 roku fortyfikacje miejskie powiększyły się o nową Bramę Mikołajską. Sądnym dniem okazał się 31 lipca 1361 roku, kiedy to olbrzymi pożar trawi całe miasto. W wyniku tego w 1363 roku Świdnica była lokowana na nowym prawie magdeburskim. Spowodowało to podjęcie decyzji o odbudowie i rozbudowie miasta. Pod koniec panowania Bolka II, w 1368 roku księstwo rozciągało się od Czech po Wielkopolskę, Górny Śląsk i przedmieścia Berlina. Miasto Świdnica słynęło z produkcji piwa. W Pradze, Toruniu, Wrocławiu, Brzegu, Oleśnicy, Heidelbergu, Pizie czy Krakowie istniały specjalne „Piwnice Świdnickie” gdzie to wyśmienite piwo serwowano. W latach 1380–1382 doszło to konfliktu na rynkach europejskich po których świdnickie piwo ostatecznie wywalczyło sobie miejsce na stołach europejskich domostw i dworów. Jednak miasto słynęło także z innych wyrobów takich jak noże, sukno, płótna. Odbywały się tutaj także duże targi bydła. Rozwijało się także winiarstwo. U schyłku XIV wieku Świdnica była drugim miastem na Śląsku po Wrocławiu posiadając 0,9 km² i 6 tysięcy mieszkańców. W obrębie murów miejskich było prawie 500 budynków a drugie tyle na przedmieściach. Panowanie Czech objęło lata 1392–1742, choć już za życia księżnej Agnieszki czescy starostowie z ramienia króla Wacława IV sprawowali współrządy z Agnieszką. Było ono wynikiem zawartego układu sukcesyjnego przez Bolka II. Traktat ten mówił iż w razie swej bezpotomnej śmierci władze przejmują Czesi. Do 1419 r. królem i księciem świdnickim i jaworskim był Wacław IV, w latach 1420–1437 – jego brat Zygmunt, potem krótko jego zięć – Albrecht Habsburg, a następnie jego syn Władysław (zm. 1457). Kolejni władcy to Jerzy z Podiebradów (zm. 1471), katolicki antykról czeski Maciej Korwin (zm. 1490), Władysław II Jagiellończyk (zm. 1516), Ludwik II Jagiellończyk (zm. 1526) i w końcu Ferdynand I Habsburg (zm. 1564). Świdnica dorobiła się także swojej monety. W latach 1517–1528 w piwnicach ratusza bito półgrosze świdnickie które miały mniejszą wartość od ówczesnych półgroszy polskich. Fakt ten doprowadził do wielkiej afery i reformy monetarnej w 1526 roku.

Czytaj więcej: W sakiewce dawnych mieszkańców gminy Żarów, cz.2: Grosze praskie