Historyczny spacer po rycerskiej siedzibie "Panów z Wierzbnej"

Miejscowość Wierzbna w gminie Żarów, zlokalizowana jest w obrębie Równiny Świdnickiej, której lekko pofałdowany krajobraz urozmaica wcinająca się w podłoże rzeka Bystrzyca. Osada leży na lewym brzegu rzeki, a jej starsza część rozpościera się na stoku i krawędzi doliny. Pierwsza wzmianka pisemna dotycząca Wierzbnej pochodzi z 1209 roku i jest pierwszym śladem, piszącego się z niej rycerskiego rodu Wierzbnów, który w 1 połowie XIII wieku zaliczał się do śląskiej elity możnowładczej. Częściowo zniszczona przez kamieniołom warownia Wierzbnów znajdowała się niegdyś na skalistej krawędzi doliny, która przez dzisiejszych mieszkańców Wierzbnej nazywana jest ,,Skałką”. Badania archeologiczne tego starego założenia obronnego przeprowadzone zostały w latach 1997-2004. Odkryto wówczas ślady użytkowania terenu datowane na okres przedpiastowski oraz XI wiek. Nie stwierdzono jednak funkcjonowania w tym czasie wczesnośredniowiecznego grodu, którego istnienie przypada dopiero na XII wiek, ewentualnie na przełom XII i XIII wieku. Tym samym miejsce to można identyfikować z najstarszą siedzibą Wierzbnów, której obecność zdradza wspomniana już wzmianka pisemna z 1209 roku. W świetle przeprowadzonych badań archeologicznych, warownia założna w formie zamku donżonowego na szczycie skalnego występu (strawiona przez pożar na przełomie XIII i XIV wieku; pozostałości rozebrane na budulec) stanowi najwcześniejszy przykład prywatnego, murowanego zamku rycerskiego na Śląsku. Jego wzniesienie przypisuje się niejakiemu Janowi – ostatniemu spośród najpotężniejszych przedstawicieli rodu Wierzbnów. Jako proconsul księcia Henryka III Wrocławskiego i ścisły współpracownik w dziele reformy dóbr książęcych, Jan z Wierzbnej dysponował własnym dworem, w którego skład wchodzili rycerze, włodarz i notariusz. Jemu też przypisywać należy wzniesienie w Wierzbnej w 1 połowie XIII wieku kościoła (lata 1230-1250).

Dla uczestników III Święta Dni im. Mikołaja Nowosada, które odbyło się w sobotnie popołudnie w Wierzbnej, przygotowane zostały historyczne wycieczki na teren dawnej siedziby rycerskiej "Panów z Wierzbnej". Oprócz opowieści o tym jak wyglądało to miejsce w czasach średniowiecza, mowa była również o licznych zabytkach architektury, z których słynie ta niewielka miejscowość. Uczestnicy "historycznej" wędrówki mogli porozmawiać także o ciekawych miejscach na Dolnym Śląsku z panią Joanną Lamparską – znaną pisarką, podróżniczką i autorką przewodników. Wszystkim, którzy odbyli z nami "wyprawę w czasie", Składamy Serdecznie Podziękowania za mile spędzony czas. Do zobaczenia za rok.

Opracowanie
Bogdan Mucha