Dekoracja freskowa Franza Heigla w kościele pw. Wniebowzięcia NMP w Wierzbnej

Wśród licznych zabytków dawnej architektury szczególne miejsce zajmują budowle sakralne mające niepowtarzalną specyfikę. Są one nie tylko świadectwem kultury materialnej, ale także duchowej i światopoglądowej. W dawnych czasach miejsca te często bywały świadkami ważnych wydarzeń politycznych. Dzisiaj ukazują nam stopniową ewolucję stylów architektonicznych, rozwój technik budownictwa, ale przede wszystkim ówczesne wyobrażenia człowieka o otaczającym go świecie. Tym samym kościoły są wyrazem charakterystycznych wartości dla danej epoki, a ich symbolika ma charakter uniwersalny. Uwagę osób odwiedzających kilkusetletnie świątynie, przykuwa niezliczona ilość wspaniałych obrazów, rzeźb, fresków, ołtarzy, ambon, chrzcielnic, epitafiów i innych dzieł sztuki. Lista tych wspaniałości wytworzonych rękami ówczesnych mistrzów malarstwa, snycerstwa, kamieniarstwa, kowalstwa oraz ślusarstwa jest bardzo długa. Wyjątkowe miejsce na Dolnym Śląsku pod względem wyposażenia i dekoracji, zajmuje z pewnością kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Wierzbnej, gm. Żarów. We wnętrzu tej wspaniałej budowli odnajdujemy fragmenty późnoromańskiej polichromii z 2 połowy XIII wieku, późnogotyckie malowidła z 1 połowy XVI wieku, XVIII-wieczne rzeźby ołtarzowe autorstwa Georga Schröttera, obrazy namalowane przez Georga Wilhelma Neunhertza i Bernarda Krausego, a także dekorację freskową sklepienia nawy głównej, namalowaną w 1735 roku przez znanego świdnickiego artystę Franza Heigla. W jej skład wchodzą trzy malowidła: "Boże Narodzenie", "Ukrzyżowanie" i "Zmartwychwstanie", które po przemalowaniu w 1902 roku, bezpowrotnie zatraciły swój pierwotny barokowy charakter.

Fresk "Boże Narodzenie", kościół pw. Wniebowzięcia NMP w Wierzbnej, fot. B.Mucha (2014)

Fresk "Ukrzyżowanie", kościół pw. Wniebowzięcia NMP w Wierzbnej, fot. B.Mucha (2014)

Jak podają źródła Franz Heigl przyszedł na świat na przełomie XVII i XVIII wieku w ówczesnym Friedebergu (dzisiaj Mirsk). W tym mieście bielarzem był Jego ojciec Johann Heigl. Tam też rozpoczęła się edukacja młodego Franza pod kątem sztuki malarstwa. Kolejne kroki w tym kierunku Heigl stawiał najprawdopodobniej w Bawarii, gdzie jeszcze w latach 20-30 XVIII wieku miał okazję zapoznać się z monumentalnymi dziełami tamtejszych mistrzów malarstwa, takimi jak Johann Baptista Zimmermann lub Cosma Damian Asam. Po zakończeniu nauki i powrocie na Śląsk, Franz Heigel osiedlił się w Świdnicy, gdzie mieszkał i pracował jako zegarmistrz Jego brat Thomas. Pamiętnym dniem w życiu Franza Heigla, był z pewnością 15 maja roku 1726, kiedy to otrzymał obywatelstwo miasta Świdnicy oraz tytuł mistrza malarskiego w miejscowym cechu. W Świdnicy 15 stycznia 1728 roku, Heigl pojął za żonę Johannę Sommerfeldt, córkę Gottfrieda, mieszczanina i starszego cechu świdnickich sukienników. Małżeństwo doczekało się pięciorga dzieci – 2 córek (Anna Johanna i Theresa Magdalena) oraz 3 synów (Franz Anton, Joseph Benedykt i Franz Anton Benjamin). Utalentowany Heigl, w krótkim czasie zyskał status zamożnego mieszczanina, którego stać było na zakup kamienicy przy ul. Grodzkiej oraz udzielanie wysokich pożyczek mieszkańcom Świdnicy. W swojej twórczości malarskiej artysta gustował szczególnie w tematyce religijnej a jego sztalugowe obrazy ołtarzowe i wotywne znalazły się w kościołach w Bardzie, Henrykowie, Namysłowie, Starych Bogaczowicach, Strzegomiu i Świdnicy. Jak poświadcza pośmiertny spis dobytku świdnickiego malarza, w Jego twórczości, znalazły się również portrety i obrazy pejzażowe. Nie dotrwały jednak one do naszych czasów.

Obok obrazów wykonanych techniką olejną, Heigl był także autorem fresków ściennych, zdobiących świątynie w Lusinie (dekoracja maryjna z lat 1731-1735), Starych Bogaczowicach i w Wierzbnej. Świdnicki artysta malował głównie dla krzeszowskich cystersów (większość prac), świdnickich jezuitów oraz dla różnych diecezjalnych duchownych. Odbiorcami Jego pracy, byli także przedstawiciele Rady Miejskiej Świdnicy. Obok większych dzieł wykonywanych na zlecenie, Franz Heigl zajmował się także drobnymi pracami dekoratorskimi, malowaniem kościelnych ław czy też polichromią ścian. Jego źródłem inspiracji, było głównie malarstwo bawarskie, z którego czerpał rozwiązania kompozycyjne oraz stylistykę tamtejszych fresków. Heigl w swoich dziełach zamieszczał także motywy iluzjonistyczne i dekoracyjne w postaci aniołków, czy też napełnionych kwiatami koszów, które były typowe dla późnobarokowego malarstwa bawarskiego. Oprócz tego, artystyczny wpływ na Heigla, miał także pochodzący z Monachium Felix Anton Scheffler – znamienity malarz śląskiego baroku, który w 1732 roku ożenił się z jedną z Jego córek. W dziełach Franza Heigla dostrzec można także niewielki wpływ malarstwa weneckiego, przejawiający się idealizowaniem ludzkich figur oraz nasyconą świetlistą kolorystyką. Świdnicki artysta zmarł 7 kwietnia 1737 roku. Jego dorobek, będący typowym przykładem śląskiego malarstwa barokowego, nie doczekał się uznania i sławy po za granicami austriackiego wówczas Śląska.

Fresk "Zmartwychwstanie", kościół pw. Wniebowzięcia NMP w Wierzbnej, fot. B.Mucha (2014)

Do najważniejszych dzieł Franza Heigla zaliczyć trzeba: obraz wotywny "Matka Boska z Dzieciątkiem wręczająca świętemu Szymonowi Stockowi szkaplerz" – 1737 r. (Bardo, Muzeum Sztuki Sakralnej), obraz ołtarzowy "Immaculata" – 1730 r. (Henryków, klasztor Cystersów), dekoracja freskowa w kościele NMP w Lusinie – 1731 r., obraz "Matka Boska Zwycięska" – 1730 r. (Namysłów, kościół pw. śśw Piotra i Pawła), obraz "Wniebowzięcie Chrystusa w otoczeniu apostołów i uczniów – ok. 1730 r. (Stare Bogaczowice, kościół pw. św. Józefa), dekoracja freskowa "Pięć Radości św. Anny" – 1736 r. (Stare Bogaczowice, kaplica pw. św. Anny), obraz "Apoteoza św. Jana Nepomucena – (Strzegom, bazylika mniejsza pw. śśw. Piotra i Pawła), dekoracja freskowa "Boże Narodzenie, Ukrzyżowanie i Zmartwychwstanie" – 1735 r., przemalowana w 1902 r. (Wierzbna, kościół pw. Wniebowzięcia NMP)

Źródła:
T. Ciesielski, Żarów. Historia Miasta i Gminy, Żarów 2006
http://www.mapakultury.pl/
http://www.drogibaroku.org/

Opracowanie
Bogdan Mucha