Historia z butelki odnalezionej w Przyłęgowie

W ostatnich dniach podczas prac związanych z rozbiórką starego fundamentu w miejscowości Przyłęgów (gm. Żarów), odnaleziona została butelka o interesującej zawartości. Jak się okazało wewnątrz szklanego pojemnika znajdowały się liczne banknoty, kartki żywnościowe, kilka monet oraz odręcznie spisany list. Znalezisko to jest kolejnym depozytem odnalezionym na terenie gminy Żarów (Mrowiny – lata 60-te XX w., Pyszczyn – 1987 r., Żarów – 2005 r.). Wszystkie odkryte przedmioty przekazane zostały do Żarowskiej Izby Historycznej działającej przy Gminnym Centrum Kultury i Sportu w Żarowie.

Wstępna analiza całego zbioru wykazała, iż wewnątrz zaplombowanej butelki znajdowało się 36 banknotów z lat 1906, 1910, 1913, 1914, 1917, 1918 (Cesarstwo Niemieckie), a także banknoty Republiki Weimarskiej z lat 1919-1923. Szczególnie interesujące są 3 tzw. „notgeldy”, czyli pieniądze zastępcze: miasta Strzegom (zachowany cząstkowo), miasta Kamienna Góra oraz tzw. „Gutschein” Państwowej Dyrekcji Kolei Niemieckich we Wrocławiu. W zbiorze znalazło się również 6 monet o nominałach od 1 do 50 fenigów z lat 1874-1924, a także kartki żywnościowe na cukier i chleb z lat 1922-23. Do szklanej butelki włożony został także list spisany w Przyłęgowie dnia 25 Marca 1924 przez Waltera Hartwiga. Ze wstępnej analizy zachowanej treści wynika, że dla upamiętnienia przyszłym pokoleniom, opisana została katastrofalna sytuacja finansowa Niemiec po I wojnie światowej oraz szalejąca wówczas inflacja. Na liście widnieją podpisy ówczesnych mieszkańców Przyłęgowa: Erich Büttner (gospodarz), Oskar Meißner (pracownik punktu pocztowego), Oswald Finke (robotnik) – wszyscy wymienieni w książce adresowej Przyłęgowa z 1942 r. Dokument opatrzono pieczęcią miejscowości „Preilsdorf, Striegauer Kreis” (Przyłęgów, Powiat Strzegom). Odnaleziony zbiór został już skatalogowany i niebawem po konserwacji będzie można podziwiać go na wystawie w Żarowskiej Izbie Historycznej (skany prezentowane będą w Przyłęgowie). Więcej informacje o banknotach i sytuacji ekonomiczno-finansowej Republiki Weimarskiej w latach 1919-24 znajdą Państwo tutaj.  

Składamy serdeczne podziękowania sołtys miejscowości Przyłęgów – Pani Agnieszce Proniewicz oraz Panu Zenonowi Jankowskiemu za czynności związane z zabezpieczeniem odnalezionych przedmiotów i przekazanie ich do Żarowskiej Izby Historycznej.

Zachowany fragmentarycznie list z 25 Marca 1924 roku

Banknoty i “Notgeldy”:

Reichskassenschein Zehn Mark (10 marek) – 6 Październik 1906 Berlin (V.Nr 1385836)
Reichsbanknote Ein Hundert Mark (1000 marek) – 21 Kwiecień 1910 Berlin (G.729751)
Reichsbanknote Zwanzig Mark (20 marek) – 4 Listopad 1913 Berlin (C.0519206)
Darlehnskassenschein Eine Mark (1 marka) – 1 Sierpień 1914 Berlin (856.137709)
Darlehnskassenschein Fünf Mark (5 marek) – 1 Sierpień 1917 Berlin (M.6915261)
Darlehnskassenschein Zwanzig Mark (20 marek) – 20 Luty 1918 Berlin (B-7968082)
Reichsbanknote Fünfzig Mark (50 marek) – 24 Czerwiec 1919 Berlin (No 216038)
Reichsbanknote Zehn Mark (10 marek) – 6 Luty 1920 Berlin (Y.8764329)
Darlehnskassenschein Zwei Mark (2 marki) – 8 Marzec 1920 Berlin (94.501421)
Reichsbanknote Fünfzig Mark (50 marek) – 23 Lipiec 1920 Berlin (B.7763226)
Reichsbanknote Zehntausend Mark (1000 marek) – 15 Styczeń 1922 Berlin (C.11073981)
Reichsbanknote  Fünfhundert Mark (500 marek) – 7 Lipiec 1922 Berlin (Q.6544782)
Reichsbanknote Tausend Mark (1000 marek) – 15 Wrzesień 1922 Berlin (Xa038824)BB
Reichsbanknote Zwanzigtausend Mark (20 000 marek) – 20 Wrzesień 1922 Berlin (R-XB985650
Reichsbanknote Reichsbanknote Eintausend Mark (1000 marek - nadruk inflacyjny Eine Milliarde Mark – 1 mld marek) – 15 Październik 1922 Berlin (114E 240289)
Reichsbanknote Fünfzigtausend Mark (50000 marek) – 19 Listopad 1922 Berlin (D.01212399)
Reichsbanknote Fünftausend Mark (5000 Marek) – 2 Grudzień 1922 Berlin (B315219A)
Reichsbanknote Hundert Mark (100 marek) – 1 Styczeń1923 Berlin (D.01531465)
Reichsbanknote Eine Million Mark (1 mln marek) – 20 Luty 1923 Berlin (F-GB 227249)
Reichsbanknote Zwei Millionen Mark (2 mln marek) – 23 Lipiec 1923 Berlin (596704)
Reichsbanknote Eine Million Mark (1 mln marek) – 25 Lipiec 1923 (B.0585438)
Reichsbanknote Fünfzig Millionen Mark (50 mln marek) – 25 Lipiec 1923 Berlin (20p.606713)
Reichsbanknote Fünfhunderttausend Mark (500 000 Marek) – 25 Lipiec 1923 Berlin (48p.096647)
Reichsbanknote 100 000 Mark (100 000 marek) – 25 Lipiec 1923 Berlin (OH 11)
Reichsbanknote Eine Million Mark (1 mln marek) –  9 Sierpień 1923 Berlin (FG)
Reichsbanknote Zwei Millionen Mark (2 mln marek) – 9 Sierpień 1923 Berlin (PG)
Reichsbanknote Fünf Millionen Mark (5 mln marek) – 20 Sierpień 1923 Berlin (M76 202290)
Reichsbanknote Einhundert Millionen Mark (100 000 marek) – 22 Sierpień 1923 Berlin (20a.139347)
Reichsbanknote Zehn Millionen Mark (9 mln marek) – 22 Sierpień 1923 Berlin (UB-40*015244)
Gutschein über Fünfhunderttausend Mark (500 000 Marek) Reichsbahndirektionzbezirk Breslau, 15 Sierpień 1923  (Nr 179558)
Reichsbanknote Fünfzig Millionen Mark (50 mln marek) – 1 Wrzesień 1923 Berlin (GB-38 097717)
Reichsbanknote Zwanzig Millionen Mark (20 mln marek) – 1 Wrzesień 1923 Berlin (GB-57 029677)
Reichsbanknote Fünfhundert Millionen Mark (500 mln marek) – 1 Wrzesień 1923 Berlin (F-1127162)
Reichsbanknote Einhundert Miliarden Mark (100 mld marek) – 26 Październik 1923 Berlin
Notgeldschein Zehn Pfennig (10 fenigów) Gold – 1 Listopad 1923 Landeshut in Schlesien (Kamienna Góra)
Notgeldschein Fünfundzwanzig Pfennige (25 fenigów) – Stadt Bank Striegau in.Schles (Strzegom)

                                                                                Banknoty                                                                              

Monety:

2 Pfennig – Deutsches Reich 1874
1 Pfennig – Deutsches Reich 1913
10 Pfennig – Deutsches Reich 1918
50 Pfennig – Deutsches Reich 1921
1 Rentenpfennig – Deutsches Reich 1924
1 Pfennig/ Rentenpfennig ? – Deutsches Reich (data nieczytelna)

                                                                        Banknoty                                                                         

Kartki żywnościowe na cukier:

Preussen Provinz Niederschlesien – Zuckerkarte (1 Grudzień 1922 – 31 Marzec 1923) Seria G16 61014
Preussen Provinz Niederschlesien – Zuckerkarte (1 Grudzień 1922 – 31 Marzec 1923) Seria G16 61014

Kartki żywnościowe z lat 1922-23: na chleb (u góry), na cukier (na dole)

Kartki żywnościowe na chleb:

Brotkarte Kreis Striegau (Powiat Strzegom) – 29 Styczeń 1923 – 25 Marzec 1923
Brotkarte Kreis Striegau (Powiat Strzegom) – 26 Marzec 1923 – 20 Maj 1923
Brotkarte Kreis Striegau (Powiat Strzegom) – 21 Maj 1923 – 12 Sierpień 1923

Foto: B.Mucha

Opracowanie
Bogdan Mucha