Strona wykorzystuje pliki cookies, jeśli wyrażasz zgodę na używanie cookies, zostaną one zapisane w pamięci twojej przeglądarki. W przypadku nie wyrażenia zgody nie jesteśmy w stanie zagwarantować pełnej funkcjonalności strony!

Poszukiwania wojennych mogił z 1945 roku na obszarze gminy Żarów

Drukuj
Utworzono: poniedziałek, 19, marzec 2012

W dniu 14 marca 2012 roku do Żarowskiej Izby Historycznej wpłynęła prośba od prezesa poznańskiego Stowarzyszenia "Pomost" Pana Tomasza Czabańskiego o przyjęcie w depozyt zabytków pozyskanych w czasie prac archeologiczno-ekshumacyjnych przy mogiłach żołnierskich w miejscowościach Zabardowice, Siedlce i Osiek (wszystkie gm. Oława). Tym samym zapoczątkowana została współpraca pomiędzy Żarowską Izbą Historyczną a Stowarzyszeniem "Pomost", które prowadzi poszukiwania i ekshumacje mogił żołnierzy niemieckich i polskich z okresu II wojny światowej oraz Powstańców Wielkopolskich z lat 1918-1919.

Stowarzyszenie "Pomost" działa od 1997 roku. Od 2003 roku we współpracy z Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge e.V. (Ludowy Związek Opieki nad Grobami Wojennymi) zajmuje się archeologią wojskową. W ciągu kilku lat swej działalności Stowarzyszenie "Pomost" odnalazło, ekshumowało i pochowało na cmentarzach wojennych w Poznaniu i Starym Czarnowie pod Szczcinem przeszło 2,5 tys. szczątków żołnierskich. W roku bierzącym rejonem działalności Stowarzyszenia jest obszar województwa dolnośląskiego. Pismo w sprawie poszukiwań niezidentyfikowanych mogił żołnierskich na obszarze gminy Żarów, trafiło do Żarowskiej Izby Historycznej już 16 grudnia 2011 roku. Od tamtej pory udało się wytypować bądź ustalić kilka miejsc, w których spoczywają prawdopodobnie polegli zimą-wiosną 1945 roku żołnierze niemieccy z 17. Armii Polowej. Istnieją także przesłanki o pochówku na obszarze gminy Żarów, przywiezionych tu i zamordowanych po 1945 roku polskich partyzantów AK i WiN ?? (obrzeża jedniej z miejscowości gminy z dokładnością do kilku metrów). Wizja lokalna przy wytypowanych miejscach zaplanowana została od wczesnych godzin porannych w sobotę 24 marca 2012 roku. Dalszym etapem prac będą badania archeologiczno-ekshumacyjne prowadzone po uzyskaniu zgody Wojewody Dolnośląskiego oraz w kilku przypadkach zgody właścicieli terenów, na których mogiły są zlokalizowane. O przebiegu prac będziemy Państwa informować na bierząco.

Zwracamy się do Państwa z apelem i prośbą o pomoc w naszych poszukiwaniach. Może wiecie gdzie w Waszej okolicy znajdują sie takie groby? Może kiedyś natrafiliści w lesie, na polu w ogrodzie na szczątki ludzkie – kości, które mogą wskazywać na zapomnianą mogiłe. Zgłoście to nam. Przeniesiemy te szczątki w godne miejsce i zabezpieczymy. Kontakt z nami: Stowarzyszenie POMOST, ul. Kłuszyńska 20/26, 60-136 Poznań, tel/fax: 061/8619-275, 601/46-94-94 , www.pomost.net.pl, Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript." style="color: #1b57b1; text-decoration: none; font-weight: normal;">Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.. lub ŻAROWSKA IZBA HISTORYCZNA, ul. Armii Krajowej 40, 58-130 Żarów, tel. 74-858-07-53, 667-771-894, Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.  

Prace archeologiczno-ekshumacyjne prowadzone w Kole (fot. Stowarzyszenie "Pomost")

Pochówek 366 żołnierzy niemieckich ekshumowanych z różnych miejsc w zachodniej Polsce
(fot. Stowarzyszenie "Pomost")

Wiosną 1945 roku na Przedgórzu Sudeckim zgrupowane zostały siły niemieckiej 17. Armii Polowej wchodzące w skład Grupy Armii "Środek" (z siedzibą dowództwa pod Wałbrzychem). Na obszarze tym znajdowały się wówczas 45.,168., 208., 359. i 408. dywizja piechoty, 20. i 31. ochotnicza dywizja grenadierów SS, 18. dywizja grenadierów pancernych SS oraz 603. dywizja do zadań specjalnych. Ponadto w rejonie Dzierżoniowa znajdowało się dowództwo 17. Korpusu Armijnego, a w rejonie Kłodzka dowództwo 20. Korpusu Pancernego. Na obszarze gminy Żarów stacjonowały i walczyły: 31. ochotnicza dywizja grenadierów SS (linia Przyłęgów-Łażany-Żarów), 359. dywizja piechoty (linia Żarów-Mrowiny-Weselina-Imbramowice-Domanice-Chwałów-Górny Maniów-Strzelce-Tworzyjanów-Sobótka), 88. batalion ciężkich niszczycieli czołgów (przełom luty/marzec; rejon: Łażany-Kruków-Tarnawa). Przez pewien czas w Łażanach koło Żarowa znajdowała się także siedziba dowództwa niemieckiej 4. Armii Pancernej. Przez obszar gminy Żarów przemieszczały się ponadto inne wycofywane z frontu bądź rozbite w walkach jednostki Wehrmachtu i Waffen SS.

Krótko o jednostkach niemieckich stacjonujących na obszarze gminy Żarów wiosną 1945 roku:

31. Ochotnicza Dywizja Grenadierów SS (31. Freiwilligen Grenadier Division SS "Böhmen und Mähren"). Sformowana została w październiku 1944 roku z tzw. Volksdeutschów  i Reichsdeutschów zamieszkujących głównie Węgry oraz z resztek rozbitej w walkach 23. Dywizji Górskiej SS "Kama" (2. Dywizja Chorwacka). W pażdzierniku 1944 roku jednostka liczyła ok. 11 000 żołnierzy. W niepełnym stanie osobowym została skierowana na front węgierski w grudniu 1944 roku. W lutym 1945 roku jednostka została przerzucona na Dolny Śląsk, gdzie brała udział w walkach w okolicy Lubania, Świdnicy i Strzegomia (linia frontu Przyłęgów-Łażany-Żarów). Od początku kwietnia 1945 roku do końca wojny broniła frontu w rejonie Strzelina, a także brała udział w ostatniej próbie 6 maja 1945 roku przebicia się do oblężonego przez Rosjan Wrocławia. 7 maja 1945 roku, dywizja wraz z całą 17. Armią Polową zaczęła ucieczkę w kierunku wojsk amerykańskich stacjonujących w rejonie Pilzna w Czechach. Trasa wycofwania prowadziła przez Ząbkowice Śląskie, Kłodzko, Kudowę-Zdrój, Nową Rudę. Dywizja okrążona została w rejonie Hradec Králové, gdzie poddała się powstańcom czeskim. Czesi wymordowali znaczną część żołnierzy (ok. 3000-4000). Dowódcą 31. Ochotniczej Dywizji Grenadierów SS był generał brygady (Brigadeführer) Gustav Lombard (01.10.1944-08.05.1945). W skład jednostki wchodziły: 78, 79 i 80 pułk piechoty, batalion fizylierów, oddział zwiadu, oddział przeciwpancerny, batalion saperów, kompania transportu chorych, kompania weterynaryjna oraz poczta polowa.

 

generał brygady Gustav Lombard - dowódca 31. Ochotniczej Dywizji Grenadierów SS (po lewej),
znak Dywizji (po prawej)

359. Dywizja Piechoty (359. Infanterie Division). Sformowana została na poligonie w Radomiu na mocy rozkazu naczelnego dowództwa z dnia 25 listopada 1943 roku. W 1944 roku brała udział w walkach na froncie wschodnim w składzie Grupy Armii Północna Ukraina (w rejonie Tarnopola i Stanisławowa). Po walkach we wschodniej Galicji i północnych Karpatach wchodziła w skład tzw. Grupy Armii "A". Na przełomie lutego i marca 1945 roku dywizja została przerzucona na Dolny Śląsk (odcinek frontu Żarów-Mrowiny-Weselina-Imbramowice-Domanice-Chwałów-Maniów Górny-Strzelce-Tworzyjanów-Sobótka). W przeddzień kapitulacji 7 maja 1945 roku dywizja znajdowała się w okolicach czeskiego Nachodu, gdzie złożyła broń. Dowódcą jednostki był generał porucznik (Generalleutnant) Karl Hermann Arndt (20.11.1945-25.04.1945) później pułkownik (Oberst) Kurt Albrecht (25.04.1945-08.05.1945). W skład dywizji wchodziły: 951., 952. i 953. pułk grenadierów, 359. pułk artylerii, 359. batalion pionierów, 359. dywizyjny batalion fizylierów, 359. oddział przeciwpancerny, 359. oddział łączności, 359. polowy batalion zapasowy.

 

 generał porucznik Karl Hermann Arndt - dowódca 359. Dywizji Piechoty (po lewej), znak dywizji (po prawej)

88. Batalion Ciężkich Niszczycieli Czołgów (88. Schwere Panzerjäger-Abteilung). Formowanie i szlak bojowy: 
Grudzień 1943
 – Mielau (Mława): dostarczenie 26 pojazdów i ćwiczenia na poligonie
Luty/Marzec 1944 – front wschodni: batalion w składzie 18 Dywizji Grenadierów Pancernych (1 Armia Pancerna w Grupie Armii Północna Ukraina) wspiera jednostki III Korpusu Pancernego w walkach o Kamieniec Podolski 
styczeń 1944 – dostarczenie do batalionu 19 nowych niszczycieli typu Nashorn 
luty 1944 – batalion przydzielony do 17 Armii Polowej 
marzec/kwiecień 1944 – batalion wspiera działania 6 i 17 dywizji pancernej 
maj 1944 – niszczyciele 88. batalionu niszczą pierwsze radzieckie czołgi typu IS-2 
czerwiec 1944 – dostarczenie do batalionu 10 nowych niszczycieli typu Nashorn 
15 lipca-grudzień 1944 – batalion w składzie XXXXVIII Korpusu Pancernego (Grupa Armii Północna Ukraina potem Grupa Armii „A”) przebywa w rejonie Brodów 
sierpień 1944 – dostarczenie do batalionu 20 nowych niszczycieli typu Nashorn 
wrzesień 1944 – dostarczenie do batalionu 10 nowych niszczycieli typu Nashorn 
listopad 1944 – batalion w składzie 17 Armii Polowej – Grupa Armii Środek 
27 styczeń-7 luty 1945 – batalion przydzielony do 20 dywizji pancernej (17 Korpus, 17 Armia Polowa, Grupa Armii Środek – Górny Śląsk) bierze udział w walkach w pobliżu Preiswitz (Przyszowice) 
luty/marzec 1945 – batalion stacjonuje w rejonie miejscowości Łażany (Laasan), Kruków/Góra Krukowska (Raaben/Raabenberg), Tarnawa (Tarnau)
marzec 1945 – dostarczenie do batalionu 4 nowych niszczycieli typu Nashorn 
8 marzec 1945 – przegrupowanie do Märzdorf, skąd batalion wyrusza na front w pobliżu Nysy i Grodkowa 
kwiecień 1945 – batalion przydzielony do VIII Korpusu 17 Armii Polowej 
maj 1945 – batalion wycofuje się do Czechosłowacji, gdzie kapituluje w północno-wschodniej części Pragi przed wojskami radzieckimi

  

Znaki taktyczne 20. Dywizji Pancernej, w skład której wchodził 88. Batalion Ciężkich Niszczycieli Czołgów

4. Armia Pancerna (4. Panzer-Armee). Utworzona została 17 lutego 1941 roku jako 4 Grupa Pancerna z dowództwa XVI Korpusu Armijnego. W styczniu 1942 roku nadano jej nazwę 4 Armii Pancernej. W Grudniu 1942 roku brała udział w nieudanej próbie uwolnienia 6 armii okrążonej pod Stalingradem. Od grudnia 1942 do stycznia 1943 roku zwana też Grupą Armijną Hotha. Toczyła ciężkie walki obronne nad Dońcem i Mjusem w styczniu i lutym 1943 roku osłaniając odwrót Niemców z Kaukazu i powstrzymując ofensywę armii czerwonej po klęsce stalingradzkiej. Wraz z II korpusem pancernym SS wyprowadziła kontruderzenie i odbiła Charków w marcu 1943 roku. Walczyła pod Kurskiem w lipcu 1943 roku, a następnie brała udział w walkach odwrotowych pod Charkowem, na linii Dniepru i Kijowem. W dalszej fazie wojny walczyła pod Chełmem, Lublinem i nad Wisłą, gdzie trzymała front do stycznia 1945 roku. Wycofała się z Polski nad Odrę, gdzie wzięła jeszcze udział w walkach pod Zgorzelcem (w Grupie Armii "Środek". Na przełomie lutego i marca 1945 roku siedzibą dowództwa 4. Armii Pancernej były Łażany koło Żarowa (Laasan bei Saarau). Wojnę zakończyła nad Łabą. W okresie od września 1944 roku do maja 1945 roku naczelnym dowódcą 4. Armii Pancernej był generał wojsk pancernych Fritz-Hubert Gräser. W skład Armii w kwietniu 1945 roku wchodziły: V Korpus Armijny (214, 275 i 344. Dywizja Piechoty, Grupa Bojowa 36. Dywizji Grenadierów SS, Grupa Bojowa 35. Dywizji Grenadierów SS "Polizei"),  LVII Korpus Pancerny (6. Dywizja Grenadierów Ludowych, 72. Dywizja Piechoty), Grupa Korpuśna "Moser" (193, 404, 464 Dywizja Zapasowa), Korpus Pancerny "Großdeutschland" (Dywizja Grenadierów Pancernych "Brandenburg", Grupa Bojowa 545. Dywizji Grenadierów Ludowych), 20. Dywizja Pancerna, 21. Dywizja Pancerna, Dywizja Ochrony Führera, 1. Dywizja Pancerno-Spadochronowa "Hermann Göring".

 

generał Fritz-Hubert Gräser - dowódca 4. Armii Pancernej (po lewej), fragment planu z naniesioną linią frontu z początków 1945 roku i kwaterą główną 4. Armii Pancernej w Łażanach (Laasan) - po prawej

Zaprezentowany powyżej materiał ma charakter jedynie dydaktyczny, poznawczy i historyczny bez propagowania jakichkolwiek skrajnych i totalitarnych ideologii.

 

Opracowanie
Bogdan Mucha

© 2022 Żarowska Izba Historyczna

Thursday the 28th. By BlueHost Review and Affiliate Marketing.