Niemieckie działa pancerne i niszczyciele czołgów pod Żarowem

W 1935 roku pułkownik Erich von Manstein – szef sztabu III Dowództwa Okręgu Wojskowego w liście do szefa Sztabu generalnego Wojsk Lądowych, generała pułkownika Becka, przedstawił koncepcję jednostek „artylerii szturmowej” (Sturmartillerie), której głównym zadaniem miałoby być bezpośrednie wsparcie atakujących oddziałów piechoty. Po dopracowaniu szczegółowych wymagań, 15 czerwca 1936 roku firma Daimler-Benz AG otrzymała rozkaz zaprojektowania opancerzonego pojazdu wsparcia piechoty, uzbrojonego w armatę 75 mm ze swobodą ruchu w płaszczyźnie poziomej przynajmniej 25°. Cały pojazd miał być opancerzony, chroniąc załogę przed bezpośrednim ogniem wroga, a całkowita wysokość pojazdu nie miała przekraczać wysokości przeciętnego mężczyzny. Był to początek narodzin, produkowanego od 1940 roku pancernego działa szturmowego, znanego jako Sturmgeschütz III (StuG III).

Działa pancerne, będące rodzajem dział samobieżnych (działo umieszczone na opancerzonym podwoziu gąsienicowym) miały za zadanie wspierać ogniem artyleryjskim piechotę oraz czołgi. Zazwyczaj budowano je na takich samych podwoziach gąsienicowych jak czołgi, a samo działo umieszczano w kadłubie zamiast wieży. Taka uproszczona w porównaniu z czołgami konstrukcja, pozwalała zmniejszyć cenę pojedynczego pojazdu oraz zwiększyć wytrzymałość pancerza poprzez jego większe pochylenie i zastosowanie grubszych płyt. Zlikwidowanie wieży czyniło też pojazd niższym i tym samym trudniejszym do trafienia oraz łatwiejszym do ukrycia. Niestety uproszczenie takie było jednocześnie największą wadą, gdyż aby skierować działo w bok trzeba było obrócić cały pojazd, a nie tylko wieżę. Dlatego też historia konstrukcji tego typu pojazdów była stosunkowo krótka i w zasadzie ich masowa produkcja przypada głównie na okres II wojny światowej. Z wytwarzanych wówczas niemieckich dział pancernych wymienić można: Sturmgeschütz III i IV (StuG III, StuG IV) Sturmhaubitze IV (StuH 42) oraz opancerzone samobieżne działa przeciwpancerne – niszczyciele czołgów, np. Jagdpanzer 38(t) (Sd.Kfz 138/2) zw. „Hetzer”, Jagdpanzer IV (Sd.Kfz.162), Jagdpanzer IV/70 (A) i Jagdpanzer IV/70 (V) (Sd.Kfz.162/1), Jagdpanzer V „Jagdpanther”, Panzerjäger Tiger für 12,8 cm Pak 44 L/55 (Sd.Kfz. 186), Panzerjäger Tiger(P) (Sd.Kfz. 184) zw. „Ferdinand” potem „Elefant”.

Informacja o walkach prowadzonych w rejonie miejscowości Wierzbna, Żarów i Kalno przez Heeres-Sturmgeschütz-Brigade 300 w 1945 roku, wg https://www.lexikon-der-wehrmacht.de/

Jak informują źródła, niemieckie działa pancerne oraz niszczyciele czołgów, brały także udział w walkach nieopodal Żarowa. Na początku 1945 roku, operowała tutaj jednostka oznaczona jako Sturmgeschütz-Brigade (Feld) 300, która została utworzona 14 lutego 1944 roku (zmiana nazwy ze Sturmgeschütz-Abteilung (Feld) 300). Wiadomo, że od 4 marca do 10 kwietnia 1944 r. walczyła pod Winnicą, Jampolem i Czarnowicami, a następnie w walkach ofensywnych nad górnym Dnieprem i w Karpatach. W ostatnich dniach kwietnia 1944 roku została ostatecznie przerzucona na teren Grupy Armii Północna Ukraina (Heeresgruppe Nordukraine) i działała jako część straży tylnej osłaniającej odwrót na zachód. Brała udział w walkach m.in. pod Tarnopolem, Brodami, Lwowem. W dniu 10 czerwca 1944 roku Stu.Gesch.Bde. (Feld) 300 została przemianowana na Heeres-Sturmgeschütz-Brigade 300. 2 października 1944 roku jednostkę przydzielono do LIX. Korpusu Armii (17. Armia, Grupa Armii A), a następnie: 18.01.1945 – XXXXVIII. Korpus Pancerny (4. Armia Pancerna, Grupa Armii A), 9.02.1945 – VIII. Korpus Armii (17. Armia, Grupa Armii Środek). Stan jej wyposażenia na przestrzeni stycznia i marca 1945 roku przedstawiał się następująco: 15.01.1945 – działa pancerne Sturmgeschütz III (7 sprawnych, 6 w naprawie, 6 w drodze), działa pancerne Sturmgeschütz IV (15 – wszystkie w naprawie), działa pancerne Sturmhaubitze 42 (4 sprawne, 3 w naprawie), lekki opancerzony transporter półgąsienicowy SdKfz 250 (1 sztuka), półgąsienicowy transporter opancerzony SdKfz 251 (1 sztuka) oraz półgąsienicowy ciągnik SdKfz 9 (liczba nieznana). Na dzień 20 stycznia 1945 roku Heeres-Sturmgeschütz-Brigade 300, posiadała jeszcze 19 sprawnych dział szturmowych i dalszych 9 w naprawie. 13 marca 1945 roku dotarły 4 niszczyciele czołgów typu Jagdpanzer IV/70 (V) (Sd.Kfz.162/1). Jak informują źródła, jednostka po przejściu na teren Rzeszy walczyła w 1945 roku pod Ottmachau-Neisse (Otmuchów-Nysa), Würben (Wierzbna), Saarau (Żarów), Kallendorf (Kalno), Seichau (Sichów) i Jägerndorf (Karniów). W marcu 1945 roku Heeres-Sturmgeschütz-Brigade 300 pod dowództwem kapitana Heinza Baurmanna otrzymała rozkaz pomocy w sektorze 208. Dywizji Piechoty. Tutaj, wraz z 337. Pułkiem Grenadierów, przeprowadziła udany atak w rejonie Strzegomia, gdzie Sowieci mieli stracić ponad 50 zniszczonych czołgów i z końcem miesiąca zawiesili działania ofensywne na tym odcinku. 27 marca 1945 roku jednostka została przemianowana na Heeres-Sturmartillerie-Brigade 300 (300. Brygada Artylerii Szturmowej). Następnie w kwietniu 1945 roku brała udział w walkach o Budziszyn. Resztki brygady dostały się do niewoli w Sudetach. Dowódcami jednostki byli w kolejności: od 14.02.1944 – major Herbert Martin, od 19.02.1945 – major Rupert Gruber, od 28.03.1945 – kapitan Heinz Baurmann, od 27.04.1945 – major Herbert Martin.

Od lewej: kapitan Heinz Baurmann (1919-1996), na przełomie marca i kwietnia 1945 roku dowódca Heeres-Sturmgeschütz-Brigade 300; porucznik Karl Heinz Timpe (1923-2015), podczas walk zniszczył łącznie 59 sowieckich czołgów

Niemieckie działo szturmowe Sturmgeschütz III Ausf. G

Działo szturmowe Sturmgeschütz III Ausf. G – masa całkowita: 23 900 kg, długość: 677 cm, szerokość: 295 cm, wysokość: 216 cm, silnik: 12-cylindrowy rzędowy gaźnikowy, chłodzony cieczą Maybach HL 120 TRM o mocy maksymalnej 221 kW (300 KM) i stałej 195 kW (265 KM), prędkość na drodze: 38 km/h, prędkość w terenie: 24 km/h, zasięg na drodze: 155 km, zasięg w terenie: 95 km, załoga: 4 osoby, uzbrojenie: armata 75 mm StuK 40 L/48 (54 naboje), karabin maszynowy 7,9 mm MG 34 (600 nabojów), grubość pancerza: przód kadłuba 81 mm, boki 30 mm, nadbudówka w zależności od miejsca 80-50-30 mm.

W III Rzeszy jeszcze przed wybuchem II wojny światowej powstała koncepcja zbudowania opancerzonego działa na podwoziu gąsienicowym, zdolnego zastąpić artylerię wsparcia dla pierwszego rzutu nacierających wojsk. W 1937 roku zbudowano pierwsze pojazdy na podwoziu czołgu PzKpfw III B uzbrojone w armatę 75 mm L/24. W pojazdach seryjnych wykorzystywano podwozie czołgu PzKpfw III F. Niska pancerna nadbudówka z działem miała w porównaniu z czołgiem grubszy pancerz. Pogrubiono też przedni pancerz kadłuba. Wersje od Ausf. A do Ausf. E były uzbrojone w krótką armatę 75 mm i służyły do wspierania czołgów lekkich i piechoty. W 1941 roku powstała wersja Ausf. F uzbrojona w armatę KwK 40 L/43 z długą lufą. Przeznaczono ją do zwalczania nowych czołgów radzieckich chronionych grubszym pancerzem. Najliczniejsza wersja Ausf. G miała pogrubiony pancerz, a część pojazdów otrzymała nową osłonę armaty typu Saukopf (świńska głowa). Część pojazdów wersji Ausf. F i G uzbrojono w haubicę 105 mm. Nosiły one nazwę Suturmhaubitze 42. Na tym samym podwoziu, ale z inną wieżą, budowano Strum-Infanteriegeschütz 33B z haubicą 150 mm. Działa Sturmgeschütz III okazały się bardziej przydatne do zwalczania czołgów niż same czołgi. Były też łatwiejsze w produkcji. Wyprodukowano następujące ilości wersji: Ausf. A – 30 egzemplarzy, Ausf. B – 320 egzemplarzy, Ausf. C – 50 egzemplarzy, Ausf. D – 150 egzemplarzy, Ausf E – 284 egzemplarze, Stug 40 Ausf F – 359 egzemplarze, Ausf. F/8 – 334 egzemplarze, StuG 40 Ausf. G – 7893 egzemplarze.

Niemiecki niszczyciel czołgów Jagdpanzer IV/70 (V)

Niszczyciel czołgów Jagdpanzer IV / Panzer IV Lang – masa całkowita: 24 000 kg / 25 800 kg, długość całkowita: 750 cm / 860 cm, długość kadłuba: 602-615 cm, szerokość: 317 cm, wysokość: 186 cm / 185 cm, silnik: 12-cylindrowy rzędowy gaźnikowy, chłodzony cieczą Maybach HL 120 TRM o mocy maksymalnej 221 kW (300 KM), prędkość na drodze: 40 km/h / 35 km/h, prędkość w terenie: 21 km/h / 18 km/h, zasięg na drodze: 190 km / 180 km, zasięg w terenie: 130 km / 110 km, załoga: 4 osoby, uzbrojenie: armata 75 mm PaK 39 L/48 (63 naboje) / StuK 42 L/70 (34 naboje), pistolet maszynowy 7,92 mm MP 43, grubość pancerza: przód kadłuba 80 mm, boki 30-40 mm, tył, podłoga i góra 20 mm. 

W połowie 1942 roku firma Alkett zamierzała zmodernizować StuG-a III, uzbrajając pojazd w armatę 75 mm L/70. Armatę zamierzano montować na podwoziu czołgu PzKpw IV. Model pojazdu oznaczono jako PzKpfw IV z armatą 75 mm KwK 42 L/70 zademonstrowano Hitlerowi 2 października 1942 roku. W tym czasie armata nie była gotowa i firmie Vomag powierzono dostosowanie projektu armaty 75 mm PaK 39 L/48. Egzemplarz wzorcowy pokazano dopiero 20 października 1943 roku. W porównaniu ze StuG-iem III pojazd ten miał grubszy pancerz. Wozy produkowane od stycznia do października 1944 roku nosiły oznaczenie Jagdpanzer IV (SdKfz 162). Do końca maja armatę wyposażono w hamulec wylotowy. W ostatnich seriach wykorzystano podwozie czołgu PzKpfw IV Ausf. J. W kwietniu 1944 roku zbudowano prototyp wersji z armatą 75 mm StuK 42 L/70. Po wprowadzeniu szeregu zmian w konstrukcji zakłady Vomag uruchomiły w sierpniu produkcję tego pojazdu, oznaczonego jako 7,5 cm Panzer IV/70 (V) lub Panzer IV lang (SdKfz 162/1), która trwała do marca 1945 roku. W czerwcu 1944 roku firma Alkett przedstawiła swoją wersję niszczyciela czołgów, w której na kadłubie PzKpfw IV zamiast wieży ustawiono nadbudówkę identyczną jak w poprzednich wersjach, przez co pojazd był znacznie wyższy. Tę wersję, pod oznaczeniem Panzer IV/70 (A) (SdKfz 162/1), produkowano od sierpnia 1944 roku do marca 1945 roku. Wyprodukowano 804 pojazdy z armatą PaK 39, 930 pojazdów Panzer IV/70 (V) i 278 pojazdów Panzer IV/70 (A).

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript..

Źródła i i lustracje:
● https://www.tracesofwar.com/
● https://www.lexikon-der-wehrmacht.de/
● https://www.axishistory.com/
● https://wiki.warthunder.com/
● Encyklopedia II Wojny Światowej nr 39/2008, nr 41/2008
● Archiwum autora

Przygotował
Bogdan Mucha