Miejscowości gminy Żarów w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego wyd. 1880-1902

W latach 1880–1902 trzej panowie Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski i Władysław Walewski, wydali w Warszawie encyklopedyczny słownik geograficzny, znany pod nazwą Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Dzieło złożone z 15 tomów, rejestruje toponimy z obszaru Rzeczypospolitej Obojga Narodów oraz niektórych terenów ościennych (m.in. części Śląska, czy Prus Książęcych). Wielokrotnie wznawiane wydanie Słownika, stanowi dzisiaj cenne źródło wiadomości geograficznych, historycznych, gospodarczych, demograficznych oraz biograficznych. Inicjatorem i głównym redaktorem wspomnianego Słownika był Filip Sulimierski – redaktor „Wędrowca”, magister nauk fizyczno-matematycznych Szkoły Głównej Warszawskiej. Razem z nim współredagowali dzieło Bronisław Chlebowski – magister nauk filologiczno-historycznych b. Szkoły Głównej Warszawskiej oraz Władysław Walewski – ziemianin, kandydat nauk dyplomatycznych Uniwersytetu Dorpackiego. Praca została opublikowana w dużym stopniu dzięki funduszom Witolda Zglenickiego uzyskanym za pośrednictwem Kasy Mianowskiego.

Poszczególne tomy ukazywały się w latach 1880–1902 i były dostępne w prenumeracie pod postacią szczupłych zeszytów, których kilkanaście składało się na każdy tom. Redaktorzy słownika postawili przed sobą zadanie połączenia w całość danych pochodzących z trzech zaborów. Wykorzystywali do tego dane urzędowe, a także nadsyłane od amatorów lokalnej historii angażujących się dobrowolnie lub odpłatnie. Materiały, które przysyłali do redakcji z wielu miejscowości, odznaczają się niejednolitą wartością merytoryczną. Sporym utrudnieniem dla redaktorów Słownika były podziały administracyjne i różnice w metodach statystyki urzędowej spotykane na byłych obszarach Rzeczypospolitej. Uniemożliwiły one jednolite opisanie haseł.

W Słowniku Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich miejsce znalazły opisy ponad 80 miejscowości ówczesnego powiatu świdnickiego, w tym miejscowości, które dzisiaj przynależą administracyjnie do gminy Żarów: Gołaszyce, Imbramowice, Kruków, Łażany, Pożarzysko, Siedlimowice, Wierzbna, Zastruże, Żarów.

Gołaszyce, tom 2, str. 650

Gohlitsch (niem.), w r. 1308 Golaschicz, wieś, pow. świdnicki na Szląsku, parafia Würben, słynne cegielnie.

Gołaszyce (niem. Gohlitsch) - cegielnia przy drodze Gołaszyce - Krasków (niem Kratzkau). Cegielnia powstała w pierwszej ćwierci XIX wieku. W 1841 roku wyprodukowano w niej 210 tys. sztuk cegieł i dachówek (Karte des Kreises Schweidnitz 1931 r., 1:100 000

Imbramowice, tom 3, str. 290

Ingramsdorf (niem.), wieś, pow. świdnicki na Szlązku, ma stację drogi żelaznej z Wrocławia do Halbstadt, o 36 kilometrów od Wrocławia.

Kruków, t. 9, str. 338 

Raaben, 1213 Rabyn, wś i fol., pow. świdnicki, w górzystej okolicy, przy górze Raabenberg, z ruinami i widokiem na pasmo gór Olbrzymich. W pobliżu linia drogi żelaznej Wrocław-Freiburg, parafia katolicka Sasterhausen. W 1842 r. 45 domów., folwark, 316 mieszkańców. (12 ewangelików), szkoła katolicka, młyn wodny. Dawniej własność wrocławskiego kościoła na Piasku.

Ruiny wzmiankowane w Słowniku geograficznym, to być może pozostałość kapliczki, której oznaczenie widnieje na austriackiej mapie Johanna Wolfganga Wielanda z 1736 roku oraz mapie Messtischblatt 1:25 000, arkusz 2952 (5065) Ingramsdorf z 1937 roku.

Łażany, tom 5, str. 49

Laasan (niem.), 1369 r. Lazan, wieś, pow. strzygłowski, ma kościół parafialny katolicki. I pierwszy na Szląsku z 1796 r. most żelazny na wodzie strzygłowskiej. Majorat hr. Burghauss. Kopalnie węgla brunatnego. Gisernia żelaza, walcownia, fabryka maszyn, huta szkła, cegielnia, garncarnia, fabryka chemikalij.

Pożarzysko, tom 8, str. 897

Pozarzyce (niem.) Poseritz-Hoh, 1201 r. Posirist, w innych dokumentach Posarisce, Posorize, wieś i folwark, pow. świdnicki, parafia ewangelicka Domanze, w miejscu, kaplica katolicka. W 1842 r. 42 dmomów, 830 mieszkańców (40 katolików); hodowla owiec. Jarosław, biskup wrocławski, przekazał kościołowi w Pozarzycach wsie: Jaworów (Jauernik) między Świdnica a Strzygłowem, Cisek (Tissech, Tschechen, Tscheschen) pod Strzygłowem i Piotrowice w miejsce Osieka (Ossig) pod Kostomłotami, Włostowic (Losswifcz) pod Wołowem.

Siedlimowice, tom 10, str. 387

Schoenfeld, 1213 Schonenuelt, wieś, pow. świdnicki, parafia katolicka Pozarzyce, ewangelicka Domanze. W 1842 r. 28 domów, zamek, folwark, 194 mieszkańców (23 katolików), młyn wodny, browar.

Wierzbna, tom 13, str. 400

Wierzbno (niem.) Wuerben, 1243 Yirbna, wieś i dobra, pow. świdnicki, parafia katolicka w miejscu, ew. Świdnica. Wieś ma 116 ha (93 roli), 98 domów, 873 mieszkańców (85 ewangelików); dobra 509 ha (368 roli, 68 lak, 48 lasu), 19 domów, 189 mieszkańców (162 ewangelików). Do r. 1810 było własnością klasztoru w Gryzoborze (Gruessau). We wsi kościół parafialny katolicki, szkoła katolicka, zamek, młyn wodny, cegielnia, torfiarnia.

Zastruże, tom 10, str 335

Sasterhausen, 1295 Sastrushe, 1444 Sostrzose al. Susterhusen, 1473 Asterhawsen, zapewne Zastróże, wś i dobra nad Strzygłowską wodą, pow. strzygłowski (Szląsk). W 1842 r. istniał tu kościół katolicki, parafia Bertholsdorfu, zamek z wieżą i parkiem, szkoła katolicka, młyn, gorzelnia, cegielnia, 26 domów, folwark 237 mieszkańców (21 ewangelików). Do 1810 r. dobra należały do klasztoru w Gryzoborze. Kościół założony został w 1565 r., szkoła w 1819 r. Park, obejmuje 28 mr., utworzono w 1812 r. na miejscu dawnego bagna. Obfituje on w różne budowle, ozdoby.

Żarów, tom 10, str. 189

Saarau, 1371 r. Sarow, wś i folw., pow. świdnicki, par. ew. Piotrowice. W 1842 r. 27 dm., folw., 172 mk. (8 katol.). Obecnie wielkie fabryki (Silesia, Ida, Marienhuette), przerabiajace żelazo, granit, glinke i chemiczne produkty. Stacja drogi żelaznej, odległa 6 kilometrów od Koenigszelt.

Filip Koronat Sulimierski, urodził się 8 listopada 1843 roku w Sieradzu, jego ojciec był właścicielem majątku Brzeski nad Grabią. Matka – Bibianna z Dzwonkowskich owdowiała cztery miesiące przed urodzeniem Filipa, wychowywała czworo dzieci, zapewne przy pomocy licznej w Kaliskiem rodzinie męża. Filip, po początkowej edukacji w rodzinnym domu, uczęszczał do gimnazjum w Piotrkowie, które ukończył w 1862 r., następnie studiował w Szkole Głównej w Warszawie, gdzie w 1866 r. uzyskał stopień mgr nauk matematycznych. Pisywał artykuły do tygodnika geograficzno-krajoznawczego "Wędrowiec", wydawanego w Warszawie w latach 1863-1906, którego został właścicielem w latach 1870-1883. Pisał artykuły również do "Tygodnika Ilustrowanego", "Gazety Handlowej", "Gazety Polskiej", "Kuriera Warszawskiego" i "Nowin". Przy pomocy finansowej Władysława Walewskiego, ziemianina z powiatu kutnowskiego, rozpoczął wydawanie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Sulimierski sam redagował pierwsze pięć tomów tego słownika (od A do M), po jego śmierci dalsze tomy wychodziły pod redakcją Bronisława Chlebowskiego. W roku 1881 był jednym z czterdziestu pięciu członków-założycieli Kasy im. Józefa Mianowskiego – Fundacji Popierania Nauki w Warszawie. Zmarł 8 stycznia 1885 roku i został pochowany na warszawskich Powązkach.

Posiadacie niepotrzebne starocie (przedmioty, fotografie, dokumenty lub inne rzeczy) ?? Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.. Skany bądź fotografie, oględziny wszelkich dokumentów i przedmiotów możemy wykonać również bezpłatnie od ręki w Żarowskiej Izbie Historycznej przy ul. Dworcowej 3. Utrwalmy wspólnie w słowie pisanym oraz wzbogacimy historię Naszej Małej Ojczyzny.

Źródła:
Principatvs Silesiae Schwidnicensis Secundum ejusdem Circvlos Schweidnitz, St..., Atlas Silesiae id Est Dvtsvs Silesiae Generaliter Quatuor Mappis nec non spe ..., Auctoritate publica in lucem emissus ab Homannianis Heredibvs, Norimbergae 1750
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T.2, T.3, T.5, T.8, T.9, T.10, T.13, Warszawa : nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1880-1914
Karte des Kreises Schweidnitz 1931 r., skala 1:100 000

Opracowanie
Bogdan Mucha