Operacja "Venona", czyli Żarów w tajnej rozgrywce wywiadów USA i ZSRR

Po zawarciu paktu Ribbentrop-Mołotow w sierpniu 1939 roku kryptowywiad wojsk lądowych USA rozpoczął gromadzenie kopi depesz przychodzących i wychodzących z ambasad Niemiec, Japonii i Związku Radzieckiego, a mieszczących się w Stanach Zjednoczonych. Zaszyfrowane wiadomości nie próbowano jednak odczytywać. Sytuacja diametralnie uległa zmianie w 1941 roku po napaści III Rzeszy na ZSRR oraz grudniowym ataku lotnictwa japońskiego na Pearl Harbour. Wówczas kryptolodzy z Signal Intelligence Service (Służba Wywiadu Łączności US Army), przystąpili do deszyfracji niemieckiej i japońskiej korespondencji dyplomatycznej. Depesze radzieckie pozostały nietknięte w zaplombowanych workach. Jesienią 1942 roku odczytano w Waszyngtonie wiadomość nadaną z Tokio do attachés wojskowych w Berlinie i Helsinkach. Japończycy przesyłali informacje o swoich dotychczasowych sukcesach w łamaniu radzieckich szyfrów, podawali praktyczne wskazówki oraz prosili o wszelkie informacje dotyczące podobnych działań. Analiza wydobytych z teczek wcześniejszych depesz wskazywała, że do radzieckich szyfrów dobierano się już od czerwca 1941 roku także w Sztokholmie i Budapeszcie, korzystając przy tym z pomocy Finów, posiadających spore już doświadczenie w odczytywaniu tajnej korespondencji radzieckiej. Był to bardzo dobry punkt wyjścia dla amerykańskiego centrum dekryptażu mieszczącego się w Arlington Hall w stanie Wirginia. Zatrudniona tam parownica Gene Grabeel otrzymała zadanie pogrupowania radzieckich depesz wychodzących z USA do Moskwy względem użytych systemów kryptograficznych oraz moskiewskich adresatów. Na tej podstawie ustalono, że Rosjanie posługiwali się pięcioma systemami szyfrowymi. Pierwszy był używany najprawdopodobniej w depeszach dotyczących wymiany handlowej oraz programu pomocy Lend-Lease (wysyłki sprzętu wojskowego do ZSRR), drugim posługiwali się dyplomaci, a pozostałe trzy zarezerwowane były dla radzieckich służb wywiadowczych GRU i NKWD. Kolejne posunięcie naprzód nastąpiło w 1943 roku w obliczu szerzących się pogłosek i obaw o zawarcie pokoju między III Rzeszą a Związkiem Radzieckim. To oznaczało by rzecz jasna przerzucenie znacznej ilości sił niemieckich do działań przeciwko Wielkiej Brytanii i USA oraz przechylenie szali zwycięstwa na stronę Hitlera i jego sojuszników.

Czytaj więcej: Operacja "Venona", czyli Żarów w tajnej rozgrywce wywiadów USA i ZSRR