Wystawa "Księgozbiór i dokumenty DZCH Organika Żarów"

W kwietniu 2011 roku Żarowska Izba Historyczna wzbogaciła swoje zbiory o pozostałość księgozbioru zlikwidowanych kilka lat wcześniej Dolnośląskich Zakładów Chemicznych „Organika”. W sumie do Żarowskiej Izby Historycznej trafiło ok. 1000 książek, które pozostawione na pastwę losu niszczały w zdewastowanych pomieszczeniach po fabrycznych. Zachowane w różnym stanie egzemplarze to zaledwie cząstka niezwykle bogatego niegdyś archiwum zakładowego, należącego wpierw do Zjednoczonych Zakładów Chemicznych „Silesia”, a później do wspomnianej „Organiki”. Tematyka uratowanych od zniszczenia książek dotyczy chemii oraz głównie przemysłu chemicznego i maszynowego. Najstarsze egzemplarze pochodzą z połowy XIX wieku, a najmłodsze z lat 40-tych XX wieku. Szczególnie interesującymi pozycjami są pochodzące z początku XX w., niezwykle barwne katalogi firm przemysłowych z całego obszaru Niemiec oraz Wielkiej Brytanii. Już w 2011 roku podczas wstępnych oględziny księgozbiór ujawnił swoje skrzętnie skrywane tajemnice w postaci odręcznych notatek, wizytówek, rachunków i innych dokumentów. Odnalezione zostały również dokumenty archiwalne lat 1948-49 roku, które spisane zostały na papierze pochodzącym z zasobów niemieckich, przejętych przez administrację polską.

Czytaj więcej: Wystawa "Księgozbiór i dokumenty DZCH Organika Żarów"

Kapsuła czasu z kaplicy w Żarowie i jej zawartość

Na tą chwilę czekaliśmy niecierpliwie ponad dwa tygodnie. W piątkowe przedpołudnie 28 października 2016 roku w Archiwum Państwowym we Wrocławiu otworzona została miedziana tuba, którą znaleziono uprzednio podczas remontu pokrycia dachowego kaplicy cmentarnej w Żarowie. Podczas otwierania znaleziska obecni byli: burmistrz Żarowa Leszek Michalak, przewodniczący Rady Miejskiej Andrzej Konieczny, radna Barbara Zatoń, radni Mieczysław Myrta i Tadeusz Reruch, specjalista d/s zbiorów muzealnych archeolog Bogdan Mucha, przedstawiciel żarowskiego Stowarzyszenia "Labiryntarium" Maciej Wabik, a także pracownicy Archiwum Państwowego, na czele z dyrektorem placówki dr Januszem Gołaszewskim. Metalowa tuba o wymiarach 20 cm długości, 6,7 cm średnicy i wadze 0,467 kg, przecięta została specjalnym narzędziem i otworzona zgodnie z procedurami obowiązującymi przy tego typu znaleziskach. Wewnątrz szczelnie zamkniętego 113 lat temu pojemnika znajdował się swego rodzaju rulon złożony z dwóch grubszych papierowych otulin, skrywających spisany odręcznie dokument z 5 sierpnia 1903 roku. Tłumaczenie niniejszego dokumentu publikujemy poniżej. Niestety w myśl przepisów zawartych w Ustawie z dnia 14 lipca 1983 roku o Narodowym Zasobie Archiwalnym i Archiwach, wydobyty w metalowego pojemnika dokument zasilił na stałe zbiory Archiwum Państwowego we Wrocławiu. Nam pozostała metalowa tuba, papierowa otulina oraz doskonale przygotowana kopia dokumentu w najwyższej rozdzielczości. Zarówno pojemnik oraz kopię dokumentu z jego tłumaczeniem już niebawem będzie można oglądać na wystawie w Żarowskiej Izbie Historycznej. Warto przy tym dodać następujące przemyślenia. Podczas ukończenia budowy żarowskiej kaplicy cmentarnej, które miało miejsce 113 lat temu dawni Żarowianie skrupulatnie zadbali o to, aby papierowy dokument przetrwał w nienaruszonym stanie dla przyszłych mieszkańców. Tubę wykonano z grubej blachy miedzianej i solidnie zalutowano. Osoby, które wymieniono w dokumencie nie przypuszczały, że ponad wiek później, czytający owe słowa, będą obywatelami innego państwa, innej narodowości, ale nadal mieszkańcami tego samego miasta – Żarowa, dawnego Saarau. Pozostawiony dla potomnych dokument składa się z czterech stron przypominających wyrwaną ze środka zeszytu kartkę. Zapisano jedynie stronę pierwszą, pozostawiając pustymi trzy kolejne. Czy właśnie to puste miejsce pozostawiono celowo ku temu, aby podczas przyszłych remontów kaplicy i odkryciu dokumentu, przyszli mieszkańcy mogli ów papier uzupełnić własną treścią ? Wydaje się to bardzo prawdopodobnym i daje dużo do myślenia przed ponownym, współczesnym wypełnieniem "kapsuły czasu", które będzie miało miejsce po ukończeniu remontu kaplicy. Może warto właśnie podtrzymać tradycję i zapełnić kolejną stronę kopii dokumentu informacją o przebiegu współczesnych prac i dokonanym znalezisku, wzbogaconym o materiał fotograficzny w tradycyjnej papierowej formie.

Czytaj więcej: Kapsuła czasu z kaplicy w Żarowie i jej zawartość

W sakiewce dawnych mieszkańców gminy Żarów, cz.2: Grosze praskie

W roku 1267 Świdnica wymieniana jest jako osada miejska, której rozwój postępował dosyć szybko. W 1284 roku powstała szkoła, dynamicznie rozwijało się rzemiosło, oraz handel. Ten ostatni wspomagało nadane w 1285 roku tzw. Prawo mili. Również w tym roku rozpoczęto budowę murów miejskich. Lata 1290-1392 to okres dynamicznego rozwoju miasta. Było to wynikiem pełnienia przez Świdnicę w tych latach stolicy suwerennego księstwa. Miasto było zamożne, posiadało prawo bicia własnej monety od 1290 roku, tzw. florenów. Posiadało również ważne obiekty handlowe i administracyjne, mianowicie zamek, dom kupiecki oraz kramy. W 1300 roku wprowadzono tzw. Prawo łaski z okresu którego pochodzi wiele kapliczek, krzyży pokutnych i różnego rodzaju relikwii zachowanych na Ziemi Świdnickiej. Upadek miasta nastąpił po wielkim pożarze w 1313 roku. Od jego okresu Świdnica była drugim miastem, które prowadziło księgi miejskie. Rozwijał się system fortyfikacji miejskich. Mury obronne uposażone były w bramy miejskie: Dolną, Strzegomską, Witoszowską, Kraszowicką, Poszewniczą i Kapturową. Ów system obronny wzbogacił się w latach 1323–1485 o przybramne kaplice. Mimo oblężenia księstwa w 1345 roku nie poddało się ono. Świdnica za panowania Bolka II znacznie się rozbudowała. W latach 1329–1336 rozbudowano miejski ratusz, w 1330 r. położono kamień węgielny pod nowy kościół oraz wydano nakaz aby wszyscy świdniccy mieszczanie mieli jakiś wyuczony zawód (1340). W 1344 roku rozpoczęto brukowanie miejskich ulic. W 1380 roku fortyfikacje miejskie powiększyły się o nową Bramę Mikołajską. Sądnym dniem okazał się 31 lipca 1361 roku, kiedy to olbrzymi pożar trawi całe miasto. W wyniku tego w 1363 roku Świdnica była lokowana na nowym prawie magdeburskim. Spowodowało to podjęcie decyzji o odbudowie i rozbudowie miasta. Pod koniec panowania Bolka II, w 1368 roku księstwo rozciągało się od Czech po Wielkopolskę, Górny Śląsk i przedmieścia Berlina. Miasto Świdnica słynęło z produkcji piwa. W Pradze, Toruniu, Wrocławiu, Brzegu, Oleśnicy, Heidelbergu, Pizie czy Krakowie istniały specjalne „Piwnice Świdnickie” gdzie to wyśmienite piwo serwowano. W latach 1380–1382 doszło to konfliktu na rynkach europejskich po których świdnickie piwo ostatecznie wywalczyło sobie miejsce na stołach europejskich domostw i dworów. Jednak miasto słynęło także z innych wyrobów takich jak noże, sukno, płótna. Odbywały się tutaj także duże targi bydła. Rozwijało się także winiarstwo. U schyłku XIV wieku Świdnica była drugim miastem na Śląsku po Wrocławiu posiadając 0,9 km² i 6 tysięcy mieszkańców. W obrębie murów miejskich było prawie 500 budynków a drugie tyle na przedmieściach. Panowanie Czech objęło lata 1392–1742, choć już za życia księżnej Agnieszki czescy starostowie z ramienia króla Wacława IV sprawowali współrządy z Agnieszką. Było ono wynikiem zawartego układu sukcesyjnego przez Bolka II. Traktat ten mówił iż w razie swej bezpotomnej śmierci władze przejmują Czesi. Do 1419 r. królem i księciem świdnickim i jaworskim był Wacław IV, w latach 1420–1437 – jego brat Zygmunt, potem krótko jego zięć – Albrecht Habsburg, a następnie jego syn Władysław (zm. 1457). Kolejni władcy to Jerzy z Podiebradów (zm. 1471), katolicki antykról czeski Maciej Korwin (zm. 1490), Władysław II Jagiellończyk (zm. 1516), Ludwik II Jagiellończyk (zm. 1526) i w końcu Ferdynand I Habsburg (zm. 1564). Świdnica dorobiła się także swojej monety. W latach 1517–1528 w piwnicach ratusza bito półgrosze świdnickie które miały mniejszą wartość od ówczesnych półgroszy polskich. Fakt ten doprowadził do wielkiej afery i reformy monetarnej w 1526 roku.

Czytaj więcej: W sakiewce dawnych mieszkańców gminy Żarów, cz.2: Grosze praskie

IV Żarowska Prelekcja Historyczna - 23 października 2016 r.