Nagrobki w formie pnia drzewa w Mrowinach i Pożarzysku

Drzewo należy do najbardziej uniwersalnych symboli spotykanych niemal we wszystkich kulturach na świecie. Jego znaczenie ma dwojaką wymowę jako symbol kosmiczny, który przedstawia ład wszechświata i jego ciągłość (Drzewo Życia) lub jako persofonikację człowieka. W pierwszej formie wzrastające drzewo jest symbolem osi świata i łącznikiem między Niebem a Ziemią. Jako nieodłączny element przyrody drzewo symbolizuje cykle przemijania (wzrost, kwitnienie, owocowanie, obumieranie) oraz odradzanie (budzenie się do życia w porze wiosennej). Drzewa, które niezrzucają liści w porze zimowej, symbolizować mają wieczne trwanie życia. Podobne cykle odzwierciedlają życie człowieka zarówno w sensie dosłownym oraz metafizycznym. Drzewo rośnie w kierunku Nieba (zmierzanie ku dobru, do którego winien zdążać każdy człowiek), owocuje (symbolizuje to dzieci i twórczość wydawaną przez człowieka), następnie gubi liście i zapada w zimowy sen aby obudzić się na wiosnę (odpowiednik ludzkiej śmierci i zmartwychwstania). Przedstawiona symbolika drzewa przybrała dodatkowe znaczenie w chrześcijaństwie, gdzie tzw. Drzewo Życia identyfikowana jest z Krzyżem Świętym, znakiem jedności Nieba i Ziemi oraz Zbawienia, czyli życia wiecznego. Niebiańsko-ziemskie miejsce drzew, przedstawia się również jako dwoistą naturę Chrystusa Syna Człowieczego (Ziemia) i Bożego (Niebo).

Od starożytności motyw drzewa wykorzystywany był w sztuce nagrobnej. W starożytnym Egipcie częstą ozdobą królewskich grobowców był figowiec sykomora. Drzewo to zapewniało zmarłym ochłodę w cieniu korony oraz pożywienie w życiu pośmiertnym. Z kolei na rzymskich ołtarzach poświęconym rodzinnym manon (duchy przodków), pojawiały się dęby, drzewa oliwne oraz laurowe. Nierzadko towarzyszyło im ptactwo (personifikacja dusz zmarłych), dziobiące ich liście i owoce. Motywy te zostały przejęte przez pierwszych chrześcijan na sarkofagach grobowych i w zdobnictwie grobów katakumbowych. W średniowieczu oraz nowożytności rzadziej stosowano wizerunek całego drzewa, ograniczając się do samych gałązek lub liści dębowych, laurowych, oliwnych lub palmowych. Całościowe ujęcie zarezerwowane było jedynie do zobrazowania końca życia ludzkiego, co symbolizować miał złamany, ścięty lub zeschnięty pień drzewa.

W XIX wieku za sprawą romantyzmu, na cmentarzach (ewangelickie, katolickie oraz żydowskie) zaczęły pojawiać się nowe rodzaje nagrobków w formie pnia z obciętymi konarami oraz umieszczoną w górnej części pod skosem niewielką tablicą. Często na pniu takiego drzewa wyobrażany był liść dębowy i żołądź oznaczające siłę, honor, niezłomność oraz długowieczność. Liczba obciętych konarów znajdujących się w pniu, wskazywała czasami liczbę członków rodziny zmarłego pochowanych w na tym samym cmentarzu. Nagrobki w tej formie odnaleźć można na wielu starych cmentarzach. Na terenie przy kościele pw. św. Józefa w Pożarzysku, który dawniej służył za miejsce pochówków, znajduje się pięć tego rodzaju nagrobków. Kolejny, skryty pośród zarośli "wyrasta" z ziemi na zapomnianym cmentarzu w Mrowinach. Analogiczne w formie nagrobki znajdują się na cmentarzach m.in. w Górzynie, Lublinie, Ośnie Lubuskim, Szczecinie, Toruniu, Zatomiu Nowym, Zbąszyniu i na wielu innych. Warto zwrócić uwagę na tą zapomnianą już dzisiaj formę dawnej sztuki nagrobnej.

Fragment mapy topograficznej Powiat Świdnica 1:25 000 PUWG "1965" GUGiK Warszawa: strzałka (cyfra 1) – miejsce dawnego cmentarza w Mrowinach; Wycinek mapy topograficznej Topographische Karte (Messtischblatt) 5065 (alt. 2952) Ingramsdorf (1:25 000) 1937: strzałka (cyfra 2) – miejsce dawnego cmentarza w Mrowinach (niem. Konradswaldau), archiwum autora

Widok na stary cmentarz w Mrowinach z drogi od strony przejazdu kolejowego, fot. B.Mucha

Nagrobek w formie pnia drzewa na cmentarzu w Mrowinach, fot. B.Mucha

Nagrobki w formie pnia drzewa przy kościele pw. św. Józefa w Pożarzysku, fot. B.Mucha

Nagrobki w formie pnia drzewa przy kościele pw. św. Józefa w Pożarzysku (źródło)

==============================

Nagrobek w formie pnia drzewa na cmentarzu w Górzynie, pow. Żary, woj. lubuskie (źródło)

Nagrobek w formie pnia drzewa na cmentarzu w Lublinie, woj. lubelskie (źródło)

Nagrobek w formie pnia drzewa na cmentarzu w Ośnie Lubuskim, pow. Słubice, woj. lubuskie (źródło)

Nagrobki w formie pnia drzewa na cmentarzu w Toruniu, pow. Toruń, woj. kujawsko-pomorskie (źródło)

Nagrobek w formie pnia drzewa na cmentarzu w Zatomiu Nowym, pow. Międzychód, woj. wielkopolskie (źródło)

Nagrobek w formie pnia drzewa na cmentarzu w Zawichoście, pow. Sandomierz, woj. świętokrzyskie (źródło)

Nagrobek w formie pnia drzewa na cmentarzu w Zbąszynie, pow. Nowy Tomyśl, woj. wielkopolskie (źródło)

Posiadacie niepotrzebne starocie (przedmioty, fotografie, dokumenty lub inne rzeczy) ?? Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.. Skany bądź fotografie, oględziny wszelkich dokumentów i przedmiotów możemy wykonać również od ręki w Gminnym Centrum Kultury i Sportu w Żarowie przy ul. Piastowskiej 10A. Utrwalmy wspólnie w słowie pisanym oraz wzbogacimy historię Naszej Małej Ojczyzny.

Źródła i ilustracje:
http://www.naszlaku.com/
http://fotoexploracje.manifo.com/
http://przezwiekiikraje.blogspot.com/
https://kamiennakamieniu.wordpress.com/
https://www.geocaching.com/
http://dormitorium.lublin.pl/ 
http://dommodlitwy-chr.blogspot.com/
http://zbaszynprzedmiescie.blogspot.com/

Opracowanie
Bogdan Mucha