Rolnicze znaleziska z wytwórni Stauffera i Hähnela

Do kategorii maszynoznawstwa, będącego jedną z podstawowych dziedzin wiedzy inżynierii mechanicznej, zaliczyć należy bez wątpienia dwa mosiężne przedmioty, odnalezione na rolniczym polu i przyniesione przez znalazcę do Żarowskiej Izby Historycznej. Niewielki, mieszczący się w dłoni przedmiot w formie nakrętki z wewnętrznym gwintem, mający 4 cm średnicy i 2 cm szerokości oraz wytłoczony napis Stauffer Buechse i cyfrę 4, to nic innego jak smarowniczka, potocznie zwana też kalamitką. Jest to urządzenie służące do dozowania smaru w urządzeniach technicznych. Zapewnia przedostanie się do odpowiednich punktów smarowych smaru lub oleju. Rozróżnia się smarowniczki: do smarów ciekłych (smarowniczki olejowe) i do smarów stałych. Urządzenie to stosowane jest głównie w łożyskach ślizgowych. Prezentowany poniżej egzemplarz to smarowniczka kapturowa systemu Stauffera, która podawała 4 cm³ smaru (tłoczyła smar do urządzenia przy jej dokręcaniu). Ten rodzaj smarowniczki produkowany jest i używany od lat 80-tych XIX wieku. W 1921 roku znalazł zastosowanie m.in. w ciągniku rolniczym Lanz Bulldog, wytwarzanym przez Heinrich Lanz AG w niemieckim Mannheim. Drugi przedmiot to element (dysza/palnik) od lutlampy wyprodukowanej przez niemiecką firmę E.Hähnel, modell 200/300. Lutlampa, inaczej lampa lutownicza jest to przyrząd w formie palnika, zasilany paliwem ciekłym (benzyna, nafta) lub lotnym (propan butan). W przypadku zasilania paliwem ciekłym do uzyskania wstępnego ciśnienia niezbędnego do rozpalenia palnika stosowana jest wbudowana w palnik ręczna pompka. Benzynowe lutlampy sztorcowe znalazły zastosowanie przy ciągnikach rolniczych Lanz Bulldog (Lötlampe Modell 33) oraz Ursus C-45. Wedle instrukcji, należało bowiem najpierw rozgrzać lutlampą głowicę żarową, aż ta nabierze wiśniowej barwy, zakręcić w międzyczasie korbką pompy układu smarowania i podpompować paliwo specjalną ręczną pompką. Kiedy głowica była już odpowiednio rozgrzana można było rozpocząć rozruch ciągnika. Trudno dzisiaj jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, czy odnalezione elementy mają związek z wymienionymi wcześniej ciągnikami, czy też innymi urządzeniami, które pracowały niegdyś na roli.

Smarowniczka systemu Stauffera, fot. B.Mucha

Od góry: patent smarowania Stauffera z 1880 r., zasada działania smarowniczki oraz egzemplarz podający smar do urządzenia technicznego (za https://commons.wikimedia.org/)

Smarownica od ciągnika Lanz, pierwsza od prawej (za http://www.retrotraktor.pl/) 

Dysza/palnik od lutlampy E.Hähnel 200/300, fot. B.Mucha

Kompletna "Benzin - Lötlampe mit Pumpe E.Hähnel 200/300" (za http://www.altes-handwerkzeug.de/)

Opracowanie
Bogdan Mucha