Polskie nazwy ulic Żarowa mają już 70 lat

19 stycznia 1945 roku, 7 dni po przekroczeniu Wisły przez Armię Czerwoną, władze niemieckie wydały zarządzenie o ewakuacji terenów położonych na wschód od Odry, wywołując masową ucieczkę niemieckiej ludności tych ziem na zachód. Jednocześnie Armia Czerwona zajmowała stopniowo wschodnie tereny III Rzeszy. Jednym z ostatnich ognisk oporu niemieckiego stanowił położony na Dolnym Śląsku Wrocław, przekształcony w Festung Breslau, okrążony od 15 lutego 1945, skapitulował on dopiero 6 maja 1945 roku, 4 dni po Berlinie. Po zakończeniu wojny, na konferencji poczdamskiej tereny położone na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej przekazano Polsce. W okresie od listopada 1945 do stycznia 1949 roku władzę nad nimi sprawowało Ministerstwo Ziem Odzyskanych, któremu szefował Władysław Gomułka. Jego zadaniem była szeroko pojęta administracja Ziemiami Odzyskanymi oraz scalenie ich z resztą kraju. Jak czytamy w opracowaniu Żarów. Historia miasta i gminy (str. 55): Zarząd gminy Żarów powstał przed 25 VI 1945 r. Pierwszym wójtem został Stanisław Chojnacki (nie zachował się akt nominacji, podpisywał pisma urzędowe w VII 1945 r.), sekretarzem Franciszek Gruszka, a członkiem Zarządu Włodzimierz Bajcar (na pewno po 25 VII). Chojnacki miał wtedy 41 lat, pochodził z Grójczyka (okolice Włocławka) i tak jak obaj świdniccy pełnomocnicy obwodowi był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS). W dniu 25 VII w Urzędzie Gminnym pracowało 7 osób, w tym 1 członek Polskiej Partii Robotniczej (PPR) i 2 PPS-u. Pierwsze posiedzenie zwołanej przez zarząd Rady Gminnej odbyło się 25 VI. "Tymczasowej", gdyż z powodów "technicznych i formalnych" nie było możliwe zwołanie rady spełniającej wymogi ustawy z IX 1944 r., a sytuacja wymagała wciągnięcia "wszystkich aktywnych ludzi do pracy". Na pierwszym posiedzeniu podjęto uchwały o nadaniu ulicom Żarowa nazw polskich, uruchomieniu gazowni oraz zobowiązujące władze do poprawy aprowizacji mieszkańców gminy i szybkiego sporządzenie wykazu ludzi pracujących. To ostatnie miało przyczynić się do uporządkowania życia wewnętrznego gminy i zwalczenia "szabrownictwa". Na drugim posiedzeniu Rady Gminnej, które odbyło się 27 VII skorygowano i zatwierdzono nazwy ulic oraz ustalono przebieg uroczystości nadania im polskich nazw.

W innym miejscu (str. 62-63), autor informuje: Administracja polska niemal natychmiast po przejęciu kontroli nad danym terenem przystępowała do jego "odniemczania". W pierwszej kolejności zmieniano nazwy miejscowości, ulic, placów, usuwano symbole państwowości niemieckiej. Następnie przystępowano do likwidowania wszystkich napisów i szyldów niemieckich, usuwania niemieckojęzycznego księgozbioru z bibliotek, w pracy kancelaryjnej rezygnowano z niemieckich druków itp. Decyzję o zmianie nazw szeregu miejscowości "celem usunięcia śladów panowania niemieckiego na polskich ziemiach" podjął pełnomocnik Piaskowski 12 VI 1945 r. Jak to określono w rozporządzeniu, "brzmienie historyczne nazw polskich" przywrócono w 12 na 19 miejscowości dzisiejszej gminy Żarów. Późną jesienią 1945 r. nadano nazwy polskie pozostałym 7 miejscowościom. Za wyjątkiem Marcinowiczek wszystkie nadane wtedy nazwy uznano wkrótce za mało trafne. W związku z tym w latach 1947-48 skorygowano nazwy 12 miejscowości. Jeżeli chodzi o nazwy ulic i placów, to w Żarowie prawie wszystkie zostały zmienione już w VII-VIII 1945 r.

O nadaniu nowych nazw ulicom Żarowa i uroczystości, która odbyła się z tej okazji 29 lipca 1945 roku, pisały w obszernej relacji m.in. Wiadomości Świdnickie (numer niedzielny z 2 sierpnia 1945 r.). Opisany przebieg wydarzenia, w pełni oddaje zwłaszcza polityczne realia panujące nie tylko na Ziemiach Odzyskanych, lecz także w całej uzależnionej od Moskwy, odrodzonej Rzeczpospolitej Polskiej. Spacerując dzisiaj ulicami Żarowa, możemy jeszcze na niektórych budynkach zobaczyć sfatygowane czasem, metalowe tablice z nazwami m.in. Wojska Polskiego, Krasińskiego, Mickiewicza. Tablice z białymi napisami na niebieskim tle. Czy to właśnie te same, które zostały przytwierdzone do ścian budynków mieszkalnych 70 lat temu ? Nie mamy co prawda 100% pewności, choć niektórzy nasi rozmówcy twierdzą, że owszem to właśnie są najstarsze tabliczki na terenie miasta, które mocowano jeszcze w 1945 roku.

Artykuł z Wiadomości Świdnickich, nr 2, 2 sierpień 1945 r.

Budynek przy ul. Wojska Polskiego 2, fot. B.Mucha

Widok na ul. Krasińskiego z budynkiem nr 1 po prawej stronie, fot. B.Mucha

Budynek przy ul. Mickiewicza 3, fot. B.Mucha

Wieża kościoła pw. NSPJ w Żarowie z tabliczką Mickiewicza 6, fot. B.Mucha

Budynek przy ul. Armii Krajowej 62. Jaka tablica  została ukryta pod spodem. Czyżby dawna nazwa ul. Armii Czerwonej ?? Jeżeli jest to tablica z 1945 roku, to właśnie taka nazwa powinna tam figurować. Zajrzymy tam niebawem.

Źródła:
https://pl.wikipedia.org
T.Ciesielski, Żarów. Historia miasta i gminy, Żarów 2006
Wiadomości Świdnickie, nr 2, 02.08.1945 r.

Opracowanie
Bogdan Mucha