Strona wykorzystuje pliki cookies, jeśli wyrażasz zgodę na używanie cookies, zostaną one zapisane w pamięci twojej przeglądarki. W przypadku nie wyrażenia zgody nie jesteśmy w stanie zagwarantować pełnej funkcjonalności strony!

28.07.1914 - 28.07.2014 - sto lat temu

Drukuj
Utworzono: poniedziałek, 28, lipiec 2014

Dokładnie sto lat temu 28 lipca 1914 r. Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Serbii, co było konsekwencją dokonanego miesiąc wcześniej w Sarajewie zamachu na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda. Wojna z lat 1914-1918 szybko przerodziła się światowy konflikt, który pochłonął życie prawie 10 mln żołnierzy. Toczyła się w Europie, Azji i Afryce, diametralnie zmieniając oblicze ówczesnego świata. Wojna ta przyniosła kres epoki królów. Skończyło się wielowiekowe panowanie Hohenzollernów, Habsburgów, Romanowów, dynastii osmańskiej. Niemcy, Turcja, Austria i Rosji stały się republikami, w końcu po 123 latach niewoli odrodziła się Polska. W latach Wielkiej Wojny do armii niemieckiej zmobilizowano 11 milionów ludzi, z których - w wyniku działań wojennych zginęło co najmniej 1,8 mln, 1,1 mln zaś zaginęło bądź trafiło do niewoli. W każdej, nawet małej, miejscowości byli tacy mieszkańcy, którzy wyruszyli na wojnę i już z niej nie wrócili. Kilka lat po zakończeniu wojny każda więc niemal miejscowość i mała osada upamiętniała ten czas, wystawiając pomniki poświęcone poległym na frontach współmieszkańcom.

Obeliski, głazy i pomniki stawiano zazwyczaj w najbardziej reprezentacyjnych miejscach – często przy kościołach lub skrzyżowaniach dróg. Ich budowaniem zajmowała się zwykle lokalna społeczność. Zdarzało się także, że pomniki były wystawiane przez różnego rodzaju związki i stowarzyszenia. Wynikła stąd duża różnorodność stawianych monumentów – nie było praktycznie dwóch identycznych w każdym architektonicznym szczególe. Miały one jednak pewne cechy wspólne. Przede wszystkim na każdym z nich był wykaz mieszkańców danej miejscowości, którzy stracili życie w wyniku wojny, poprzedzony zdaniem objaśniającym, np.: Den Heldentod fürs Vaterland starben aus der Gemeinde, czyli w tłumaczeniu Polegli bohaterską śmiercią z gminy. Wykaz zawierał nazwiska i imiona, z reguły o ich kolejności decydowała podana obok data śmierci. Niekiedy podawano także miejsce śmierci czy też stopień wojskowy. Osobno umieszczano nazwiska z adnotacją vermisst (zaginiony).

Pomniki stawiane poległym miały różnorodną formę architektoniczną. Czasem były to po prostu głazy z odpowiednią tablicą. Inną prosta formą upamiętnienia były proste czworoboczne monumenty, zawierające tylko listę poległych. Budowane były jednak także pomniki o bardziej wymyślnej formie, zawierające pewne ozdobniki. Jednym z takich elementów dekoracyjnych była np. rzeźba leżącego lwa. Innym stosunkowo często pojawiającym się na pomnikach elementem jest miecz. Po II wojnie światowej większość pomników niszczała lub popadała w zapomnienie. Los taki dotykał szczególnie te wystawione przez Niemców w większych miastach. Więcej szczęścia miały z reguły pomniki w małych miasteczkach i wioskach lub położone gdzieś na uboczu. Nawet one jednak często były pozbawiane tablic i niemieckich napisów. W wielu przypadkach można jednak zidentyfikować je na podstawie umieszczonych na nich dat 1914 – 1918. Wiele zachowanych do dziś w Polsce południowej, zachodniej i północnej świadectw i śladów Wielkiej Wojny pozostaje zapomnianych. Ich stan jest na ogół dobry, jednak czasem daje im się we znaki brak opieki. Dziś w 100-ną rocznicę wybuchu I Wojny Światowej prezentujemy znane Nam pomniki powiatu świdnickiego utrwalone na starych fotografiach i pocztówkach. Większość z nich już nie istnieje, niektóre zachowały się w zmienionej postaci, a tylko nieliczne dotrwały do chwili obecnej. Jeszcze w tym roku opublikujemy pełen katalog (w przygotowaniu) tych zapomnianych świadectw krwawej wojny.

 

 Bojanice (niem. Ludwigsdorf)

Boleścin (niem. Pilzen)

Goczałków (Gutschdorf)

 

Goczałków Górny (niem. Kohlhöhe)

Granica (niem. Halbendorf)

 

Grodziszcze (niem. Gräditz)

Kalno (niem. Kalendorf)

 

Kątki (niem. Käntchen)

Łażany (niem. Laasan)

Mokrzeszów (niem. Kunzendorf)

 

Niegoszów (niem Nitschendorf)

Pastuchów (niem. Puschkau)

Przyłęgów (niem. Preilsdorf)

Roztoka (niem. Rohnstock)

Rusko (niem. Rauske)

Stanowice (niem. Stanowitz)

 

Strzelce (niem. Strehlitz)

Szymanów (niem. Simsdorf)

Wierzbna (niem. Würben)

Witoszów Dolny (niem. Nieder Bögendorf)

Świdnica - Kraszowice (niem. Schweidnitz - Kroischwitz)

Świdnica (niem. Schweidnitz)

Żarów (niem. Saarau)

Żółkiewka (niem. Pilgramshain)

 

Fotografie z archiwum autora

Opracowanie
Bogdan Mucha