Kilka słów o kradzieżach w Mrowinach i Żarowie w latach 50. XX w.

Działający od 21 lipca do 31 grudnia 1944 roku, Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, będący tymczasowym organem władzy wykonawczej w Rzeczypospolitej Polsce, ustanowił jednym z dwóch wydanych dekretów, tzw. Milicję Obywatelską. Dekret ten został zatwierdzony 15 sierpnia 1944 roku przez Krajową Radę Narodową. Dzień później w „Rzeczypospolitej” – organie prasowym PKWN, przeczytać można było: My tworzymy Milicję Obywatelską. Nazwa nie jest przypadkowa. Milicja musi być naprawdę obywatelską milicją i wszystkie jej poczynania w kierunku zapewnienia bezpieczeństwa publicznego, znajdą poparcie ze strony społeczeństwa.

W krótkim jednak czasie władze komunistyczne doszły do wniosku, że dekret, w którym Milicja Obywatelska podlegała Radzie Narodowej, nie mógł być uznany, nawet jeżeli go wydano na wniosek Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej i zatwierdzono przez KRN. Dekretu nie uznano, nie ogłoszono dekretu w Dzienniku Ustaw RP. Przystąpiono do pracy nad nowym dokumentem wolnym od poprzednich błędów, który powstał i został zatwierdzony 7 października 1944 roku oraz opublikowano w Dzienniku Ustaw RP; Dz.U. RP nr 7, poz. 33. Milicję Obywatelską włączono w skład powstałego 21 lipca 1944 roku Resortu Bezpieczeństwa Publicznego, który z dniem 31 grudnia 1944 roku został przekształcony w Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego. Pod względem terytorialnym organizacja MO dostosowana była do podziału administracyjnego kraju. Na poziomie centralnym funkcjonowała Komenda Główna, a w terenie komendy wojewódzkie, powiatowe, miejskie i dzielnicowe. Na najniższym szczeblu działały posterunki, których zakres terytorialny pokrywał się z terenem administrowanym przez dwie lub więcej rad gromadzkich.

W Świdnicy Komenda Powiatowa Milicji Obywatelskiej powstała 22 maja 1945 roku, a Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w czerwcu 1945 roku. Do lipca 1945 roku utworzono posterunki Milicji Obywatelskiej w większych miejscowościach powiatu. W Żarowie posterunek MO, obsadzało w grudniu 1946 roku pięciu funkcjonariuszy, później czterech (jesień 1948 roku). Powstała w początkach 1946 roku komórka Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, została po pwenym czasie zlikwidowana. Na przełomie 1947/1948 roku powołano i zorganizowano placówkę Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej (ORMO).

W pierwszych latach powojennych okolice Żarowa, nie należały do bezpiecznych. Na porządku dziennym, była działalności band rabunkowych, szabrowników, a także żołnierzy Armii Czerwonej. Mnożyły się kradzieże mienia oraz płodów rolnych, napady na mieszkania. W ldniu 25 lutego 1946 roku kierownikowi-dzierżawcy rozlewni piwa i wód mineralnych w Żarowie zrabowano: motocykl NSU, 2 maszyny do pisania, 2 radia, maszynę do szycia, aparat fotograficzny, po 2 złote pierścionki i zegarki, ubrania i rzeczy skórzane, 60 litrów wódki, blisko 20 000 zł prywatnych i „firmowych”. W październiku 1947 roku doszło do napadu na mieszkanie komendanta ORMO, zakończone strzelaniną na ulicach Żarowa. Z kolei trzynaście miesięcy później, uzbrojone w broń palna nieznane osoby, napadły na mieszkańca Żarowa, rabując pieniądze i odzież.

Lata 50. przyniosły przełomowe wydarzenia dla dalszej działalności Milicji Obywatelskiej. Na mocy ustawy z dnia 13 listopada 1956 roku, zlikwidowano Komitet do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego. We wszystkich komendach MO utworzono stanowiska zastępców komendantów MO ds. Służby Bezpieczeństwa. Służbę Bezpieczeństwa połączono z Milicją Obywatelską tymi samymi mundurami oraz stopniami służbowymi, ukrywając w ten sposób funkcjonariuszy SB, którzy stali się „formacją w formacji”, działającą pod szyldem MO.

Z lat 50. XX wieku, pochodzą właśnie dwa dokumenty (odpowiednio z 1954 oraz 1957 roku) informujące o kradzieżach dokonanych w Mrowinach oraz w Żarowie. W pierwszym dokumencie, będącym sprawozdaniem zatwierdzonym przez Komendanta Powiatowego MO, przeczytać można:

z przeprowadzonego śledztwa w sprawie kradzierzy garderoby i jednego roweru na szkode ....., członkow spoldzielni produkcyjnej w gromadzie Mrowiny gm. Zarów. Na podstawie wyników przeprowadzonego sledztwa przez Posterunek M.O. Żarów przedmiotowej sprawie ustalono ze sprawca kradzierzy jest: ..... urodzony 3.III.1926.r. w Piotrkowie pow. Opatów. Żonaty, bez partyjny. Karany przez Sąd Powiatowy we Wrocławiu za przekroczenie granicy Panstwa Polskiego. Zamieszkaly Jaworzyna Slaska .... . Obecnie Wiezienie Nr.II. we Wrocławiu.

Oto, że: W dniu 31.VIII.1954 r. w Mrowinach pow. świdnickiego zabrał w celu osiągnięcia korzyści majatkowej, garderobe meską i damską oraz jedna główke od maszyny do szycia na ogolna wartose 4000 tys. zł. W tyje samej miejscowosci i czasie zabrał w celu przywłaszczenia jeden rower meski o wartosci 700 zł. na szkodę ....

UZASADNIENIE

W dniu 31.VIII/54 tut. Posterunek M.O. został zawiadomiony przez poszkodowanego ..... ,że w porze nocnej kiedy poszkodowani spali nieznani sprawcy wykorzystujac ten mament wtargneli do mieszkania, przez okno skąd zabrali garderobe na szkode .... na ogolną wartość 4 4000 tys. zł. oraz jeden rower męski na szkode Ob. ..... . Sprawców początkowo nie można było ustalić więc w tej sprawie porozumiano sie z sąsiadującymi Posterunkami gdzie zasygnalizowano ich, że na tut, terenie takowa kradzież była. W miesiącu Wrześniu 1954 r. Kiedy z polecenia Komisariatu M.O. we Wrocławiu przeprowadzone rewizje mieszkaniową u podejrzanego .... zam. w Jaworzynie Śl. gdyż wymieniony został zatrzymany na kradzierzy mieszkaniowej we Wrocławiu. W toku przeprowadzonej rewizji znaleziono rzeczy pochodzace z kradzierzy mieszkaniowej z grmady Mrowiny. Na miejsce wysłano poszkodowanych w celu rospoznania skradzionych rzeczy. Poszkodowani na miejscu respoznali skradzione rzeczy jak rower maszyna do szycia oraz cześć garderoby, natomiast czesc garderoby jest brak.

Drugi dokument to „Zapisek Urzędowy”, sporządony w Jaworzynie Śląskiej w dniu 17 sierpnia 1957 roku, informuje:

Ja plut. .... z Kom. Kol. M.O. w Jaworzynie Śl. prowadząc dochodzenie w sprawie kradzieży drzewa z składnicy Żarów, drzewo było dębowe o długosci jednego metra szczepane. Padło podejrzenie, że takowe drzewo może posiadac prywatna stolarnia z uwagi tej gdyż z początkiem sierpnia ubiegała się o takowe drzewo, wymieniona stolarnia znajduje się w Żarowie przy ul. Waryńskiego. Względnie na terenie gromady jak Mrowiny w której to też jest warsztat kolodziejski, który to się miejści na terenie P.G.R. W związku z tym udałem się do zapodanych wersztatów w wymienionych miejscowosciach, przedstawiłem się jako funk. M.O. i zażądałem okazania wyźej zapodanego drzewa w prywatnej stolarni w Żarowie przy ul. Warynskiego, gdzie właściciel wymienionej stolarni pokazał mi jaki to posiada materiał, lecz takowego drzewa nie zastałem. Jak rownież rozpytałem się właściciela wymienionej stolarni czy ktoś nie proponował mu kupna takowego drzewa, lub nie przynosił takowego drzewa żeby mu wykonać taką czy ową część do wozu. To mi oświadczył że takiego drzewa nikt w tym miesiącu nie przynosił. Wobec tego udałem si do gromady rowiny w której to jest P.G.R. w ktorym to się miesci warsrztat kołodziejski. Jak również w ten sposób dokonałem czyności w warsztacie kołodziejskim w P.G.R. Mrowiny, gdzie majster danego warsztatu oświadczył mi że takowego drzewa nie posiadają jak również takowego im nie przywoził a przeważnie oni mają swoje własne drzewo to z tego powodu gdyż posiadają własny las. Po udaniu się do gromady Łazany w ce lu rozpytania mieszkancow czy ktoś nie przypadkiem takowego drzewa nie przewoził lub nie sprzedawał gdzie otrzymałem odpowiedź że takiego osobnika z takim drzewem nie widziano a nawet nie słyszano o tym żeby ktos takie drzewo sprzdawał. Jak rownież udałem się do gromady Bożanów w celu stwierdzenia czy przypatkiem nie ma warsztatu stolarskiego lub kołodziejskiego lecz takowego nie ma w wymienionej gromadzie. Jak również w zapodany sposób rozpytatem mieszkanców wymienionej gromady lecz otrzymałem odpowiedź że nie widziano i nie słyszano żeby ktoś takowe drzewo sprzedawał lub przewoził.

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy:Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript..

Źródła:
● Sprawozdanie z 1954 r. (zbiory ŻIH)
● Dziennik Ustaw z 1956 r. nr 54, poz. 241
● Zapisek Urzędowy z 17 sierpnia 1957 r. (zbiory ŻIH)
● J. Urbanowicz, Mała encyklopedia wojskowa, t. 2, Warszawa 1970
● H. Piecuch, Tajna Historia Polski; Imperium Służb Specjalnych „od Gomułki do Kani”, Warszawa 1997
● T. Ciesielski, Żarów. Historia Miasta i Gminy, Żarów 2006

Opracowanie
Bogdan Mucha