Strona wykorzystuje pliki cookies, jeśli wyrażasz zgodę na używanie cookies, zostaną one zapisane w pamięci twojej przeglądarki. W przypadku nie wyrażenia zgody nie jesteśmy w stanie zagwarantować pełnej funkcjonalności strony!

Silnik wiatrowy przy drodze Imbramowice - Pożarzysko

Drukuj
Utworzono: piątek, 13, kwiecień 2012

Wykorzystanie siły wiatru, czyli jego energii kinetycznej, było drugim wynalazkiem energetycznym człowieka, po konstrukcji prostych maszyn, takich jak łuk i koło jezdne. Napęd żaglowy statków, znany w Starożytnym Egipcie ok. 3200 lat p.n.e., stosowany jest z powodzeniem do dnia dzisiejszego. Pierwsze wzmianki o młynach wiatrowych, czyli tzw. wiatrakach pochodzą z obszaru Starożytnej Persji, gdzie znane były już w XVIII wieku p.n.e. Najstarsze zachowane projekty wiatraków pochodzą z prac Herona z Aleksandrii z I w. n.e. W Europie pierwsze wiatraki pojawiły się na początku XII wieku we Francji. Zastosowano w nich, odmiennie niż w wiatrakach perskich, wał poziomy obracany przez skrzydła pracujące w płaszczyźnie pionowej. Konstrukcja ta służyła w dwojaki sposób: do mielenia ziarna na mąkę lub napędzania pomp wody. W okresie późniejszym wiatraki o niemal identycznej konstrukcji używane były do wielu innych zadań takich  jak napęd tartaków, wytłaczanie oleju lub plecenie lin. Pod sam koniec XIX wieku zastosowano je do produkcji energii elektrycznej.

W okolicach Żarowa siłą wiatru napędzane były młyny wietrzne znajdujące się w okolicy Bukowa (1), Imbramowic (2), Łażan (1), Mikoszowej (1- najstarszy ?, oznaczony na mapie z 1736 r.), Mrowin (2) i Pyszczyna (1). Wszystkie za wyjątkiem wiatraka tzw. holendra pyszczyńskego, były konstrukcjami drewnianymi, które nie dotrwały niestety do naszych czasów. Siłą wiatru napędzany był także tzw. silnik wiatrowy, który stał niegdyś przy drodze Imbramowice – Pożarzysko. Ta unikalna i zupełnie dziś zapomniana konstrukcja powstała w latach 1901-1913, jako pierwsza na terenie powiatu świdnickiego (Kreis Schweidnitz). W latach 20-tych (przed 1930 r. – mapy z 1917, 1930 r.) powstał silnik wiatrowy przy żwirowni (skrót Krg.= Kiesgrube w 1913 r.) na tzw. Szubieniczym Wzgórzu (niem. Galgenberg), jakie znajduje się pomiędzy drogą Świdnica – Stary Jaworów a linią kolejową Świdnica – Bolesławice (ob. wzniesienie Grębosz o wys. 243 m n.p.m.). O czasie budowy silnika wiatrowego przy drodze Imbramowice – Pożarzysko informują nas mapy topograficzne Topographische Übersichtskarte des Deutschen Reiches 1:200 000 z lat 1901-1913 oraz Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) arkusz Ingramsdorf 2952 z 1913 r., gdzie konstrukcję oznaczono jako Windmotor (opisy w legendzie map). Jako taka figuruje również na mapie WIG P45 S23 449 Schweidnitz 1:100 000 z 1934 r. i Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) arkuszIngramsdorf 5065 z 1937 r. Czym był i jak wyglądał omawiany silnik wiatrowy ? W jakim celu go zbudowano ?

Fragment mapy topograficznej Topographische Übersichtskarte des Deutschen Reiches 1:200 000 z lat 1901-13. Czerwoną strzałką wskazany symbol silnika wiatrowego (niem. Windmotor) przy drodze do Pożarzyska

Fragment mapy topograficznej Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) arkusz Ingramsdorf 2952 z 1913 roku. Symbolem oznaczony silnik wiatrowy oraz wyrobisko gliny (skrót Lgr. - Lehmgrube)

Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) arkusz Ingramsdorf 5065 z 1937 roku. 1 - oznaczenie wyrobiska gliny i silnika wiatrowego; 2 - ten sam wycinek  mapy z 1943 roku, gdzie brak symbolu silnika wiatrowego, wyrobisko gliny zarośnięte i nieczynne

Silnik wiatrowy (wietrzny), nazywany też turbiną wiatrową, jest to silnik wirnikowy zamieniający energię kinetyczną wiatru na pracę mechaniczną. Dla pracy tych silników znaczenie mają tylko wiatry dolne, wiejące blisko powierzchni ziemi. Typowy silnik wiatrowy zbudowany jest z wirnika, który tworzą łopaty, osadzone za pośrednictwem piasty na wale. Wał obraca się w łożyskach umieszczonych w obudowie, w której umieszczona jest także przekładnia zębata przenosząca napęd na wał pionowy. Wał ten napędza z kolei maszynę roboczą, którą może być np. pompa wody lub prądnica. Razem z wałem i wirnikiem jest zmontowany ster kierunkowy, który zapewnia ustawienie się silnika "pod wiatr", tak aby płaszczyzna wirnika była prostopadła do prędkości wiatru, dzięki obrotowemu zamocowaniu wirnika i obudowy względem wieży. Silniki wiatrowe stosowane są jako napęd urządzeń mechanicznych np. w rolnictwie (młynów), a szczególnie przy ratacji gruntów – do napędu pomp. Najszersze zastosowanie znajdują jako napęd prądnic elektrycznych, przy mniejszych mocach – prądnic prądu stałego do indywidualnego zasilania gospodarstwa na terenach nie zelektryfikowanych. W zależności od szybkobieżności, silniki wiatrowe dzieli się na: wolnobieżne, średniobieżne oraz szybkobieżne. Silniki wolnobieżne charakteryzują się dużą liczbą łopat wirnika, znacznym momentem obrotowym przy uruchamianiu oraz możliwością pracy przy małych prędkościach wiatru. Silniki szybkobieżne mają wirniki o małej liczbie łopat (2 do 4), rozwijają mały moment obrotowy przy uruchamianiu oraz wymagają większych prędkości wiatru. Ich sprawność jest większa.

 

Silnik wiatrowy z drągiem pionowym napędzający tłokową pompę wody (po lewej), silnik wiatrowy z drągami pionowymi i ukośnymi napędzający tłokową pompę wody (po prawej) [źródło]

Silnik wiatrowy w holenderskim Jousterp

Silnik wiatrowy w Uśnicach (niem. Usnitz) ob. woj. pomorskie [źródło]

Silnik wiatrowy przy drodze Imbramowice – Pożarzysko zbudowany został nad niewielkim wyrobiskiem gliny, tzw. glinianką (oznaczona skrótem Lgr.= Lehmgrube na mapie topograficznej z 1913 r.). Zadaniem tego silnika było napędzanie pomp wodnych, w przypadku zalewania wyrobiska lub też innych maszyn wykorzystywanych przy wydobyciu gliny. Eksploatację pokładów gliny w tym miejscu zakończono przed 1943 r. Na mapie Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) arkuszIngramsdorf  5065 z 1943 r. brak jest już symbolu oznaczającego silnik wiatrowy Windmotor, który został wcześniej zdemontowany. Do dnia dzisiejszego zachowały się jedynie dwa ceglane filary, z których wystają niewielkie fragmenty żelaznej konstrukcji wieży silnika. Dawne wyrobisko zostało zalane wodą i stanowi dziś miejsce chętnie nawiedzane przez wędkarzy.  

Przy drodze Pożarzysko - Imbramowice. Dawne wyrobisko gliny, tutaj stał silnik wiatrowy. Stan aktualny (fot. B.Mucha)

 

Ceglane filary z wystającymi fragmentami żelaznej wieży - pozostałość dawnego silnika wiatrowego. Stan aktualny (fot. B.Mucha)

 

Zalane wyrobisko gliny. Stan aktualny (fot. B.Mucha)

Opracowanie
Bogdan Mucha