Historia powstania Miejsko-Gminnego Koła Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych w Żarowie

Żarowskie Koło kombatanckie istnieje już 42 lata i 5 miesięcy. Założone zostało 6 września 1969 roku, czyli dwunasta kadencja wyborcza. Założenie Koła Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, taką nazwę Koło wówczas nosiło, było poprzedzone zebraniem organizacyjnym w dniu 6 sierpnia 1969 roku, w którym uczestniczyli członkowie zweryfikowani i nie zweryfikowani, jak również osadnicy wojskowi oraz byli więźniowie hitlerowskich obozów koncentracyjnych, zamieszkujący miasto Żarów i na terenie wiejskim gminy Żarów.

Oprócz wspomnianych w tymże zebraniu uczestniczyły zaproszone osoby, jak: przedstawiciel Wojskowej Komendy Uzupełnień w Świdnicy płk. dypl. Czesław Bartkiewicz, przedstawiciele Oddziału Powiatowego ZBOWiD w Świdnicy oraz prezes Stanisław Słomski i sekretarz Franciszek Frankowski. Na zebraniu tym została podjęta jednogłośnie decyzja założenia w Żarowie Organizacji zbowidowskiej wówczas wspólnej dla miasta i gminy o nazwie Miejsko-Gminny Związek Bojowników o Wolność i Demokrację w Żarowie. Wybrany został Komitet założycielski w składzie: Stanisław Hryciuk, Wacław Rzeczycki, Jan Chodyniecki, Józef Więckowski. Komitet ten podjął prace organizacyjne związane z załatwieniem wszelkich spraw dotyczących założenia Organizacji kombatanckiej. Nazwa Koła ZBoWiD trwała do lat 80-tych, następnie została zmieniona na nazwę Miejsko-Gminne Koło Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych w  Żarowie, która obowiązuje do dzisiaj. 6 września 1969 roku odbyło się w Urzędzie Miejskiej Rady pierwsze zebranie Członków Koła w liczbie 30 osób z udziałem zaproszonych gości ze Świdnicy: przedstawiciel WKU – płk. dypl. Czesław Bartkiewicz, przedstawiciel Oddziału Powiatowego ZBoWiD – Stefan Słomski (prezes Oddziału) oraz przedstawicielami Rad Narodowych w Żarowie: Miejskiej – Wiktor Hajduk i Gromadzkiej – Aleksander Osiak. Na zebraniu tym wstępnie opracowany został projekt statutu żarowskiego Koła ZBoWiD, wzór pieczątek, wybrane zostały osoby upoważnione do dysponowania kontem w żarowskim Banku Spółdzielczym oraz I-szy Zarząd Koła w składzie: Stanisław Hryciuk – prezes, Wacław Rzeczycki – sekretarz, Bolesław Jandzio – skarbnik, Józef Więckowski – członek Zarządu. Siedzibą Zarządu Koła był wówczas lokal w Urzędzie Gromadzkiej Rady Narodowej przy ul. Armii Czerwonej 38 (do 1972 roku). Po zlikwidowaniu Rady siedziba żarowskiej Organizacji Zbowidowskiej była zmieniana aż 9-krotnie. Przez jakiś czas sekretarz Koła przyjmował interesantów w mieszkaniu prywatnym. Potem przydzielono lokal w budynku Urzędu Miejskiego przy ul. Armii Czerwonej 54, następnie w budynku Urzędu przy ul. Zamkowej 2. Obecną siedzibą żarowskiego Koła ZKRPiBWP jest lokal w budynku Urzędu Miejskiego przy ul. Armii Krajowej 53a.

Wacław Rzeczycki (Prezes Miejsko-Gminnego Koła ZKRPiBWP w Żarowie) w czasie przemówienia przy otwarciu Żarowskiej Izby Historycznej 

17 stycznia 1970 roku w świetlicy ŻZMO przy ul. Armii Czerwonej 60, zwołane zostało pierwsze zebranie sprawozdawczo-wyborcze członków Koła. Dokonano wówczas uzupełnienia składu Zarządu do liczby 11-stu członków. Do istniejącego Zarządu wybrano dodatkowo: Jan Jagła (Kalno), Tadeusz Kasołka (Żarów), Józef Piupta (Kalno), Alojzy Pietraga (Mrowiny), Kazimierz Skowroński (Imbramowice), płk. rezerwy Edward Polak (Imbramowice), który został z-cą prezesa Koła. Dodatkowo na zebraniu wybrano 3 komisje problemowe: komisję rewizyjną – 3 osobowa: Zbigniew Banach (przewodniczący), Józef Dziedzic i Julian Stępień (członkowie komisji); komisja socjalno-bytowa – 5-cio osobowa: Wiktor Hajduk (przewodniczący), Aleksander Osiak, Jerzy Błażej, Edward Klimas i Władysław Przygoda (członkowie komisji); komisja stała do współpracy z młodzieżą – 5-cio osobowa: Stanisław Capała (przewodniczący), Franciszek Kryjak, Antoni Małek, Maciej Śliwa i Mieczysław Czepla (członkowie komisji). Wybrane komisje socjalna i do współpracy z młodzieżą działały do 1980 roku, a ich obowiązki przejął Zarząd Koła. W 42-leciu istnienia Koła skład Zarządu i Komisje ulegały zmianom z powodu wybycia członków. Funkcję prezesa Koła najdłużej pełnił Stanisław Hryciuk, po nim prezesami byli nie żyjący już Marian Pacholewski i Bronisław Zarzecki. Sekretarzem Koła najdłużej był Wacław Rzeczycki od września 1969 do grudnia 2003 roku, czyli 34 lata i 3 miesiące. Funkcję skarbnika najdłużej pełnił Bolesław Jandzio, a po nim kolejno: Tadeusz Dobrowolski, Aniela Kostępska, Stanisława Jandzio. Obecnym skarbnikiem Koła jest Pani Helena Grzeszczak. 30 maja 1971 roku w świetlicy Dolnośląskich Zakładów Chemicznych „Organika” odbył się zlot powiatowy kombatantów z całego powiatu świdnickiego. Na zebraniu tym żarowskie Koło ZBoWiD otrzymało sztandar, który wykonany został w Poznaniu, a ufundowany z dobrowolnych składek członków Koła i sponsorów. Sztandar Kołu wręczył przewodniczący Rady Powiatowej inż. Józef Hasek. Szef WKU w Świdnicy płk. dypl. Czesław Bartkiewicz ręczył żarowskim kombatantom pamiątkowe odznaczenia wojskowe. Fundatorzy sztandaru wpisali się do kroniki kombatanckiej złożonej w Kole, którą nadal prowadzi jego prezes. Żarowskie Miejsko-Gminne Koło najpierw ZBoWiD, potem ZKRPiBWP, liczyło w swoim czasie ogółem 595 członków, w tym: członków zwyczajnych – 392, podopiecznych – 203. Kobiet – 216, mężczyzn – 389. W okresie 42-letniego istnienia Koła odeszło na stałe, na skutek śmierci – 437 osób, wyjechało na stałe – 34 osób, w tym: 320 członków zwyczajnych, 99 – podopiecznych. Do innych organizacji (Związku Sybiraków) – 9 członków. Obecny stan żarowskiego Koła ZKRPiBWP liczy ogółem 105 członków, w tym: 27 członków zwyczajnych, 78 – podopiecznych. Środowisko kombatanckie w poprzednich latach przedstawiało się następująco:

Żołnierze WP – Legioniści z lat 1918-1921 – 3 osoby
Żołnierze WP, uczestnicy kampanii wrześniowej 1939 roku – 82 osoby
Żołnierze WP w latach 1943-1947 – 119 osób
Żołnierze WP, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie – 18 osób
Żołnierze Armii Krajowej – 39 osób
Żołnierze Batalionów Chłopskich – 21 osób
Polacy byli żołnierze Armii Radzieckiej – 16 osób
Więźniowie hitlerowskich obozów koncentracyjnych – 20 osób
Syn Pułku – 2 osoby
Podopieczni – 203 osoby

Obecny Zarząd Koła 4-osobowy:
Wacław Rzeczycki – prezes Koła
Jan Machał – sekretarz Koła
Helena Grzeszczak – skarbnik Koła
Aniela Kostępa – członek Zarządu

Komisja Rewizyjna Koła 3-osobowa:
Stanisław Hryciuk – przewodniczący Komisji
Anna Kosiarska – członek Komisji
Jan Maściuch – członek Komisji

Uroczystości z okazji Narodowego Święta Niepodległości (2005 r.), od lewej: Wacław Rzeczycki, Jan Machał, Bronisław Kosiarski, Jan Maściuch 

W okresie istnienia Koła w latach 1969-1979, prowadzone były spotkania z młodzieżą w szkołach podstawowych, na wsiach i w Żarowie (w gminnej i miejskiej Bibliotece, Technikum Chemicznym i w Zakładzie Poprawczym w Mrowinach). Kombatanci oddelegowani za zgodą Kierownictwa Oświaty uczestniczyli w lekcjach wychowania obywatelskiego, historii, na których przekazywano wzór patriotyzmu. Ponadto Kombatanci uczestniczyli w różnych imprezach szkolnych, apelach, capstrzykach, uroczystościach otwarcia i zamknięcia roku szkolnego. Miejsko-Gminne Koło ZKRPiBWP w Żarowie posiada dwa sztandary ufundowane ze składek dobrowolnych członków koła i sponsorów. Jeden z nich ZBoWiD-owski z hasłem „Za naszą i Waszą Wolność i Demokrację”, ufundowany został w maju 1971 roku. Obecnie stanowi eksponat w Żarowskiej Izbie Historycznej. Drugi sztandar - obecny z hasłem „Bóg – Honor – Ojczyzna” ufundowany został w 1994 roku. Oba sztandary poświęcone zostały z kościele parafialnym pw. NSPJ w Żarowie. Poświęcenia dokonali ówcześni proboszczowie parafii ks. Marian Cembrowski i Zenon Ochel. Koszt wykonania sztandarów w Poznaniu wyniósł wówczas powyżej 20-tys. złotych. Do pocztu sztandarowego (3-osobowy), najdłużej należeli:

1. Stanisław Capała
2. Zbigniew Banach
3. Tadeusz Kasołka

1. Edmund Mochalski
2. Franciszek Stachurski
3. Stanisław Walus

1. Bronisław Kosiarski
2. Jan Maściuch

Poczet sztandarowy Koła brał udział z pochodach 1-szo majowych, w obchodach rocznic państwowych i lokalnych, w pogrzebach zmarłych kombatantów. W ostatnim czasie poczet sztandarowy nie istnieje z powodu wybycia osób oraz podeszłego wieku i niepełnosprawności fizycznej obecnych członków Kola.

Poczet sztandarowy Miejsko-Gminnego Koła ZKRPiBWP podczas uroczystości z okazji 60-tej rocznicy zakończenia II Wojny Światowej (2005 r.)

W ostatnich latach z inicjatywy prezesa Koła Wacława Rzeczyckiego, wykonana została w Strzegomiu tablica pamiątkowa, upamiętniająca kombatantów Ziemi Żarowskiej, którą poświęcił ks. proboszcz Zenon Ochel. Kosztująca 900 zł tablica została zawieszona w kościele parafialnym w Żarowie (w nawie po prawej stronie, obok tablicy „sybirackiej”). W czasie istnienia Koła delegatem na Krajowy Zjazd Kombatantów w Warszawie był płk. Edward Polak. Delegatami na Powiatowy Oddział ZBoWiD w Świdnicy byli Zbigniew Banach, Stanisław Capała, Staisława Kijewska i Wacław Rzeczycki, który do czerwca 1975 pełnił funkcję członka Zarządu Powiatowego ZBoWiD w Świdnicy, a od czerwca 1975 do grudnia 2009 roku był członkiem Zarządu Wojewódzkiego i Okręgowego ZKRPiBWP w Wałbrzychu. W latach 1969-1979 żarowskie Koło kombatanckie wspólnie ze szkołami podstawowymi w Bukowie, Kalnie, Łażanach,  Mrowinach, Przyłęgowie i Żarowie, prowadziło Izby Pamięci Narodowej, które potem uległy rozwiązaniu. 3 maja 2005 roku z okazji 60-tej rocznicy zwycięstwa nad faszyzmem hitlerowskim i zakończeniem II wojny światowej, Koło zorganizowało spotkanie w Żarowie z kombatantami, podopiecznymi i władzami gminy oraz spotkanie kombatantów z przedstawicielami WKU w Świdnicy w związku z nadaniem kombatantom stopni oficerskich porucznika i wyżej. Ponadto organizowano liczne spotkania z posłami i senatorami RP oraz m.in. z pisarzem, korespondentem wojennym Waldemarem Kotowiczem (w kawiarni mrowińskiej). Zarząd Koła w okresie 42 lat kilkakrotnie organizował w środowisku kombatanckim dobrowolne zbiórki pieniężne na: odbudowę Zamku Królewskiego w Warszawie, dwukrotnie na budowę Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie oraz budowę Szpitala Matki Polki w Łodzi. Na cele te przekazano łącznie 10 320 zł. Zbiórki pieniężne żarowskich kombatantów wsparły także: budowę pomnika ku pamięci poległych żołnierzy kampanii wrześniowej 1939 roku, żołnierzom – Kościuszkowcom w Warszawie i Krakowie, na renowację i uporządkowanie cmentarza wojennego II Armii WP w Zgorzelcu oraz zbiórki dla osób dotkniętych powodzią (1977 r.) w okolicach Płocka i na Dolnym Śląsku, na budowę domu katechetycznego w Żarowie (15 800 zł oprócz czynów społecznych przy budowie), na fundusz dzieci niepełnosprawnych fizycznie w Świdnicy oraz na wsparcie działalności środowiska Synów Pułku w Okręgu Wałbrzyskim. We wszystkich zbiórkach zgromadzono i przekazano wg dokumentacji finansowej kwotę 26 634 016 zł.

Sztandar Miejsko-Gminnego Koła ZBoWiD z 1971 roku w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej

W latach 1969-1980, kombatanci z żarowskiego Koła ZBoWiD brali udział w tzw. czynach społecznych, przy naprawach dróg lokalnych, porządkowaniu chodników, ulic, parków, skwerów oraz przy remontach świetlic, szkół, remiz strażackich. Wymienić można: naprawę ul. Spacerowej w kierunku dawnego basenu kąpielowego, naprawę drogi obok wodociągów miejskich, prace przy budowie świetlicy wiejskiej w Przyłęgowie i remizy strażackiej w Mielęcinie. Wartość wykonanych czynów społecznych po tylu latach trudno dzisiaj ustalić.

Ordery, odznaczenia, dokumenty i fotografie przekazane przez Żarowskie Koło ZKRPiBWP do Żarowskiej Izby Historycznej

Odznaczeni członkowie Miejsko-Gminnego Koła ZBoWiD, obecnie ZKRPiBWP w Żarowie

Krzyż Grunwaldu III klasy – 1 osoba
Krzyż Walecznych – 9 osób
Krzyż Armii Krajowej – 17 osób
Krzyż Partyzancki – 32 osoby
Krzyż Batalionów Chłopskich – 7 osób
Krzyż Bitwy pod Monte Cassino – 2 osoby
Krzyż „Za udział w Wojnie 1918-21” – 2 osoby
Krzyż Bitwy pod Lenino – 8 osób
Krzyż Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie – 8 osób
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski IV klasy – 4 osoby
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski V klasy – 32 osoby
Krzyż Pamiątkowy I i II Armii WP – 2 osoby
Krzyż Oświęcimski – 16 osób
Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939” – 89 osób
Medal „Zwycięstwa i Wolności” – 104 osoby
Medal „Za udział w walkach o Berlin” – 78 osób

Opracowanie
Prezes Miejsko-Gminnego Koła ZKRPiBWP w Żarowie
Wacław Rzeczycki