Strona wykorzystuje pliki cookies, jeśli wyrażasz zgodę na używanie cookies, zostaną one zapisane w pamięci twojej przeglądarki. W przypadku nie wyrażenia zgody nie jesteśmy w stanie zagwarantować pełnej funkcjonalności strony!

Geologia i minerały gminy Żarów

Drukuj
Utworzono: sobota, 29, styczeń 2011

Budowa geologiczna obszaru gminy Żarów

Obszar gminy Żarów prawie w całości leży na Przedgórzu Sudeckim. Jedynie okolice wsi Buków należą do Niziny Śląskiej i jej mezoregionu – Równiny Kostomłotów. Przecinająca teren gminy Żarów rzeka Strzegomka rozdziela dwa mezoregiony Przedgórza Sudeckiego: Równinę Świdnicką i Wzgórza Strzegomskie. Fundament Równiny Świdnickiej stanowi pokryty osadami trzecio- i czwartorzędowymi, ścięty przez erozję aż do krystalicznego jądra górotwór prekambryjskich (650 mln lat) i paleozoicznych (350 mln lat) Sudetów. Na terenie gminy Żarów wyróżniamy dwa strukturalne elementy Równiny Świdnickiej:

1) Wzgórza Imbramowickie stanowiące część kaledonidów kaczawskich, zbudowanych z łupków łyszczykowych, gnejsów, zieleńców, amfibolitów i fyllitów,

2) Masyw rozciągający się od Strzegomia do Sobótki, zbudowany z granitów trzecio- i czwartorzędowych w postaci twardzielowych wzgórz wyspowych w rejonie Mrowin i Wierzbnej.

Zasadnicze rysy rzeźby Równiny Świdnickiej ukształtowały się w trzeciorzędzie. W tym czasie wytworzył się w wyniku wietrzenia bogatych w glinokrzemiany granitów i gnejsów kaolin. Dostarczany zmywami osadził się wraz z glinkami ogniotrwałymi i iłami w zagłębieniach w okolicach Żarowa, Kalna, Mrowin, Jaroszowa i Krzyżowej. Z tego samego okresu pochodzą pokłady węgla brunatnego między Kalnem i Jaroszowem. Rzeźba Równiny Świdnickiej ukształtowała się w okresie czwartorzędowych zlodowaceń (1,5 mln – 11 tys. lat temu), kiedy osadziły się gliny zwałowe, piaski, żwiry, lessy oraz powstały pokłady torfu. Wzgórza Strzegomskie to obszar pagórkowaty rozciągający się na północ od doliny Strzegomki, który zbudowany jest ze skał krystalicznych, metamorficznych archaicznych, staropaleozoicznych oraz młodopaleozoicznych  intruzji granitowych.

Geochronologia

Tabela stratygraficzna (według Międzynarodowej Komisji Stratygraficznej)

Jednostki nieformalne

Eon

Era

Okres

Początek (mln lat temu)

 

 

 

Czwartorzęd

od 23,03

 

Fanerozoik

Kenozoik

Neogen

23,03

 

 

 

Paleogen

65,5

 

 

Mezozoik

Kreda

145,5

 

 

 

Jura

199,6

 

 

 

Trias

251,1

 

 

Paleozoik

Perm

299

 

 

 

Karbon

359,2

 

 

 

Dewon

415

 

 

 

Sylur

443,7

 

 

 

Ordowik

488,3

 

 

 

Kambr

542,0

Prekambr

Proterozoik

Neoproterozoik

Edikar

630

 

 

 

Kriogen

850

 

 

 

Ton

1 mld

 

 

Mezoproterozoik

Sten

1,2 mld

 

 

 

Ektas

1,4 mld

 

 

 

Kalim

1,6 mld

 

 

Paleoproterozoik

Stater

1,8 mld

 

 

 

Orosir

2,05 mld

 

 

 

Riar

2,3 mld

 

 

 

Sider

2,5 mld

 

Archaik

Neoarchaik

 

2,8 mld

 

 

Mezoarchaik

 

3,2 mld

 

 

Paleoarchaik

 

3,6 mld

 

 

Eoarchaik

 

4,0 mld

Minerały w Gminie Żarów

Minerały w gminie Żarów występują w pobliżu miejscowości: Gołaszyce, Imbramowice, Kalno, Kruków, Łażany, Mikoszowa, Mrowiny, Przyłęgów, Siedlimowice, Pożarzysko, Wierzbna, Tarnawa, Żarów oraz na Górze Buczyńskiej (Pyszczyńskiej) i Krukowskiej.

Buczyńska Góra:

Azbesty – w łupkach chlorytowych, epidotowych, niekiedy talkowych, poprzeczne żyły kwarcowe i kalcytowe z prehnitem, agregatami epidotu i masami azbestu
Epidot – łupki epidotowe, obok łupków chlorytowych, talkowych i żył kwarcowych
Kalcyt – w łupkach chlorytowych i epidotowych, żyły kalcytowo – kwarcowe z prehnitem w łupkach chlorytowych, epidotowych, niekiedy talkowych, poprzeczne żyły kwarcowe i kalcytowe z prehnitem, agregatami epidotu i masami azbestu

Gołaszyce:

Biotyt – w łupkach łyszczykowych
Bizmut – w łomie granitu, ok. 1 km na wschód od wsi, drobne szliry w granicie z licznymi cieniutkimi żyłkami pirytowymi, niekiedy z chalkopirytem i bizmutem rodzimym
Chalkopiryt – w łomie granitu, ok. 1 km na wschód od wsi, drobne szliry w granicie z licznymi cieniutkimi żyłkami pirytowymi, niekiedy z bizmutem rodzimym ?
Digoklaz – w łupkach metamorficznych, skałotwórczy
Diopsyd – w łupkach metamorficznych, wkładki skał kwarcowo – diopsydowych o charakterze skarnów
Ilmenit – w łupkach stanowiących krę wśród granitów
Muskowit – w krach łupkowych wśród granitów
Piryt – w łomie granitu, ok. 1 km na wschód od wsi, drobne szliry w granicie, sieć drobnych żyłek, niekiedy w towarzystwie  chalkopirytu i bizmutu rodzimego ?
Prehnit – w łomie granitu, w cienkich wkładkach łupków kwarcowo – diopsydowych zbliżonych do skarnów, prehnit i tytanit
Sillimonit – w krze łupkowej w granicie, o promienistym ułożeniu
Syderyt – w dolnej partii złoża kaolinu, konkrecje o koncentrycznej budowie, średnicy do 3 mm, utworzone z syderytu, goethytu i hydrołyszczyku
Termolit – w łomie granitu, wkładki łupków skaleniowo – termofitowych
Tytanit – w skarnach, obok prehnitu i diopsydu

Imbramowice:

Antygoryt – na niewielkim wzgórku około 2,5 km na południowy – zachód od wsi, w skale serpentynowo-termolitowo-chlorytowej, w formie blaszek
Apatyt – w skale serpentynowo-termolitowo-chlorytowej
Azbesty – na niewielkim wzgórku około 2,5 km na południowy – zachód od wsi, w skale serpentynowo-termolitowo-chlorytowej
Biotyt – w łupkach łyszczykowych i kwarcytach łyszczykowych
Hercynit – na niewielkim wzgórku około 2,5 km na południowy – zachód od wsi, w silnie przeobrażone skale podobnej do serpentynitów rejonu góry Ślęża
Kalcyt – w łupkach chlorytowych i epidotowych, żyły kalcytowo-kwarcowe z prehnitem
Muskowit – w łupkach łyszczykowych
Oliwin – na południowy – zachód od wsi w skale serpentynowo-termolitowo-chlorytowej, jako reliktowe ziarna, przeważnie przeobrażony w termolit, antygoryt i chloryt
Prehnit – w łupkach chlorytowych i epidotowych, żyły kwarcowe i kwarcowo-kalcytowe, z dużymi kryształami prehnitu o pokroju adularowym, słupkowymi agregatami epidotu i filcem azbestowym. Po zwietrzeniu prehnit wystaje z żył
Talk – sporadycznie w serpentynicie
Termolit – na małym pagórku 2,5 km na południowy – zachód od wsi, w skale zbliżonej do serpentynitu, obfity, pręciki do 0,5 mm grubości, strzępiaste zakończenia, bezbarwny
Turmaliny – w kwarcycie, niewyraźne igły krystaliczne do 5 mm długości

Kalno:

Kaolinit – w złożu kaolinu, około 50% kaolinitu o wykształceniu grubokrystalicznym
Metahalloizyt – w złożu kaolinu
Sydryt – w kaolinie, sferolity średnicy od kilku mikrometrów do 2 mm

Krukowska Góra:

Andaluzyt – na południe od dworu na prawym brzegu Strzegomki oraz na zachodnim zboczu Góru Krukowskiej, w hornfelsowych łupkach grafitowych, porfiroblasty andaluzytu
Granaty – w łupkach pod szczytem Krukowskiej Góry, skupienia nieprawidłowo wykształconych granatów
Piascyt – w amfibolitach pod szczytem Krukowskiej Góry, wkładki zielonej skały zawierającej duże ilości epidotu o cechach piascytu
Turmaliny – w hornfelsach łyszczykowych często występujących jako kry w amfibolitach

Kruków:

Andaluzyt – na południe od dworu na prawym brzegu Strzegomki
Biotyt – w hornfelsach
Epidot – w amfibolitach, obok klinozoisytu
Hornblenda – w amfibolitach w otoczeniu masywu granitowego
Klinozoisyt – na południe od dworu na prawym brzegu Strzegomki, w amfibolitach razem z epidotem
Magnetyt – w kwarcytach w polu kontaktowym granitu strzegomskiego, rozproszony
Turmaliny – w kwarcycie, niewyraźne igły krystaliczne do 5 mm długości
Tytanit – w amfibolitach

Łażany:

Allanit – w niewielkim łomie ok. 1 km na północ od wsi, w drobnoziarnistym granitoidzie
Andaluzyt – w małym, ok. 50 m średnicy, nieczynnym łomie 1 km na północ od wsi, w kornfelsowych łupkach tworzących kry i enklawy w granitoidach
Andezyt – w hornfelsach, obok oligoklazu
Apatyt – w tonalitach i granodiorytach, dość obfity
Augit – w tonalitach, diopsydowy, bladozielony, prawie nieprzezroczysty, częściowo przeobrażony w hornblendę
Cyrkon – w tonalitach
Epidot – w łomie granitoidów na północ do wsi, w enklawach hornfelsów skaleniowo-łyszczykowo-kwarcytowych
Grafit – w hornselsach skaleniowo-łyszczykowych, jako pigment
Kalcyt – w granitoidach w interstycjach oraz jako produkt rozkładu skaleni
Korund – w niedużyn łomie na wzgórzu 1 km na północ od wsi, w łupkach hornfelsowych występuje w postaci kier i enklaw w granitoidach
Labrador – w tonalitach, kryształy o budowie pasowej
Magnetyt – w granodiorytach
Markasyt – w węglu brunatnym, drewno okruszowane markasytem
Muskowit – w łupkach łyszczykowych
Oligoklaz – w hornfelsach, obok andezytu
Ortoklaz, Mikrolin – w tonalicie, skałotwórczy
Sillimanit – w nieczynnym łomie na północ od wsi, w łupkach hornfelsowych tworzących kry i enklawy w amfibolitach, rzadki, w postaci igieł
Tytanit – w tonalitach

Mikoszowa:

Andaluzyt – w kwarcytach grafitowych, na wzgórzu ok. 1 km na wschód od Mikoszowej, obfity
Apatyt – w łupkach kwarcytowych sąsiadujących z granitem
Grafit – w hornfelsach skaleniowo-łyszczykowych jako pigment
Muskowit – w łupkach łyszczykowych
Turmaliny – w hornfelsach łyszczykowych często występują jako kry w amfibolitach

Mrowiny:

Albit – w skale skaleniowej powstałej z granitu pod wpływem przykontaktowych procesów hydrotermalnych, wtórny
Beryl – w żyłach pegmatytowych przecinających granit dwułyszczykowy, żółtawobiały, w przeświecających słupowych kryształach do 2,5 cm długości, wraz z małymi, krwistoczerwonymi granatami
Muskowit – w pegmatytach
Piryt – w szczelinach granitu

Przyłęgów:

Glaukonit – w strefie skaolinizowanych zwietrzelin skał podłoża, reprezentujący różne stadia przeobrażeń łyszczyków

Pożarzysko:

Apatyt – w amfibolicie
Biotyt – w łupkach łyszczykowych i kwarcytach łyszczykowych
Epidot – w amfibolitach, obok klinozoisytu
Hematyt – w kwarcu żyłowym, odosobnione powłoki i kryształy błyszczyku żelaza
Hornblenda – w amfibolitach z otoczenia masywu granitowego
Klinozoisyt – na północ do wsi, w amfibolicie o teksturze łupkowej
Muskowit – w krach łupkowych wśród granitów
Oligoklaz – w amfibolitach, skałotwórczy
Psylomelan – w kwarcu żyłowym, w próżniach, narośnięte grudki tlenków
Turmaliny – w hornfelsach łyszczykowych często występujących jako kry w amfibolitach

Siedlimowice:

Biotyt – w łupkach łyszczykowych i kwarcytach łyszczykowych
Grafit – w kwarcytach grafitowych, drobno rozproszony, jako minerał skałotwórczy
Granaty – w granitach dwumilowych, kryształy
Muskowit – łupkach łyszczykowych
Sillimanit – w hornfelsach łyszczykowych tworzących często kry w amfibolitach, igiełkowy
Turmaliny – w hornfelsach łyszczykowych często występujących jako kry w amfibolitach

Wierzbna:

Beryl – w żyłach pegmatytowych przecinających granit dwułyszczykowy, żółtawobiały, w przeświecających słupowych kryształach do 2,5 cm długości, wraz z małymi, krwistoczerwonymi granatami
Granaty – w cienkich żyłachpegmatytów przecinających granity dwumikowe, obok drobnych, czerwonych granatów także żółtawy beryl
Jaspis – w dawnych wyrobiskach
Muskowit – w pegmatytach, tabliczkowe kryształy, średnicy do 5 cm

Tarnawa:

Kalcyt – w łupkach chlorytowych i epidotowych, żyły kalcytowo-kwarcowe z prehnitem
Prehnit – w łupkach chlorytowych i epidotowych, żyły kwarcowe i kwarcowo-kalcytowe, z dużymi kryształami prehnitu o pokroju adularowym, słupkowymi agregatami epidotu i filcem azbestowym. Po zwietrzeniu prehnit wystaje z żył

Żarów:

Beryl – w żyłach pegmatytowych przecinających granit dwułyszczykowy, kryształy
Biotyt – w pokrywie zwietrzelinowej na granitach
Doppleryt – na granicy między pokładem węgla brunatnego, a białym kaolinem
Grafit – w kwarcytach grafitowych, drobno rozproszony, jako minerał skałotwórczy
Granaty – w granicie, na wzgórzu na północ od miejscowości w łupkach łyszczykowych
Hematyt – w nieczynnym łomie granitu, w kwarcu żyłowym
Kaolinit – w złożu kaolinu
Muskowit – w łupkach łyszczykowych
Piryt – w dawnej kopalni węgla brunatnego, całkowicie inkrustujący drewno

Galeria minerałów gminy Żarów

Opracowanie
Bogdan Mucha