Friedrich Wilhelm hrabia von Brandenburg – premier Królestwa Prus właścicielem Pożarzyska

Na przełomie XVIII i XIX wieku, wsie Domanice, Pożarzysko i przysiółek Buschmühle należały do przedstawicieli rodu von Tschirsky piszącego się z Łukowa. Władali nimi kolejno: 1776-1786 – Ernst Sigmund von Tschirsky, 1786-1802 – Herman Sigmund von Tschirsky, 1802-1832 – Heinrich Sigmund von Tschirsky. Ten ostatni w 1832 roku sprzedał swoje dobra ziemskie za sumę 230 000 srebrnych talarów, generałowi armii pruskiej Friedrichowi Wilhelmowi von Brandenburg. Nowy właściciel majętności, urodził się 24 stycznia 1792 roku. Był synem króla Prus Fryderyka Wilhelma II z jego morganatycznego związku z hrabianką Julie von Dönhoff. Już w wieku trzech lat ojciec nadał mu tytuł hrabiowski. Graf von Brandenburg wychowywał się razem z synami Valentina von Massow, marszałka dworu królewskiego. 18 kwietnia 1806 roku wstąpił do armii pruskiej. Jako rotmistrz kawalerii był adiutantem generała Johanna Ludwiga Yorcka von Wartenburg. Należąc do jego sztabu uczestniczył w kampanii rosyjskiej 1812 roku. Brał udział m..in. w bitwach: pod Eckau (18.07.1812), pod Lützen (2.05.1813), pod Möckern (5.04.1813), nad Kaczawą (26.08.1813), pod Wartenburg (3.10.1813), pod Lipskiem (16-19.10.1813), pod Montmirail (11.02.1814), pod Laon (9-10.03.1814) i podczas oblężenia Paryża wiosną 1814 roku. W 1839 roku został mianowany generałem porucznikiem VI Korpusu Armii. W roku 1848 został awansowany na stopień generała kawalerii i dowódcę VIII Korpusu Armii.

Jako zaufany i bliski krewny, został w dniu 2 listopada 1848 roku mianowany premierem (Ministerpräsident) nowego gabinetu (Gabinet Brandenburg-Manteuffel). Konserwatywny Fryderyk Wilhelm IV liczył na unieszkodliwienie liberalnego pruskiego zgromadzenia narodowego i ruchów demokratycznych parlamentu frankfurckiego. 5 grudnia 1848 roku król oktrojował konstytucję, która powstała przy pomocy konserwatywno-arystokratycznej opozycji. Dwa lata później hrabia Fryderyk Wilhelm von Brandenburg został mianowany honorowym obywatelem Berlina. W tym samym roku rozpoczął karierę dyplomaty, zabiegając o zachowanie dobrych relacji pomiędzy Prusami a Austrią. 3 listopada 1850 roku ciężko zachorował, zmarł trzy dni później, w wieku 58 lat.

Generał Friedrich Wilhelm hrabia von Brandenburg (1792-1850)

Małżonką Friedricha Wilhelma była Mathilda von Massenbach (ur. 24.10.1795, zm. 5.03.1885), którą poślubił 24 maja 1818 roku w Poczdamie. Małżeństwo doczekało się ośmiorga dzieci:

- Friedrich Graf von Brandenburg (1819–1892), pruski generał
- Wilhelm Graf von Brandenburg (1819–1892), pruski generał
- Friedrich Wilhelm Gustav von Brandenburg (1820-1909), pruski szef misji dyplomatycznej w Brukseli i Lizbonie
- Wilhelmine Charlotte Friederike Julie Alexandrine von Brandenburg (1821-1902)
- Luise Julie von Brandenburg (1823-1884)
- Friederike Wilhelmine Elisabeth Mathilde von Brandenburg (1825-1900)
- Friederike Wilhelmine Georgine Elisabeth von Brandenburg (1828-1893)
- Alexandra Friederike Wilhelmine Marianne (1834- 1885), dama dworu cesarzowej Augusty

Generał Friedrich Wilhelm hrabia von Brandenburg, pan na Domanicach i Pożarzysku, został uhonorowany odznaczeniami:

- Order Pour le Mérite (12.08.1812)
- Żelazny Krzyż II i I klasy (1813)
- rosyjski Order Świętego Jerzego IV klasy (1813)
- rosyjski Order Świętej Anna II klasy z brylantami (1813)
- Order Czerwonego Orła z liśćmi dębu (28.09.1826)
- Krzyż Zasługi Wojskowej (18.04.1831)
- Gwiazda Orderu Czerwonego Orła II klasy z liśćmi dębu (24.09.1932)
- Order Czerwonego Orła I klasy (18.01.1836)
- sasko-weimarski Wielki Krzyż Orderu Białego Sokoła (2.11.1840)
- holenderski Wielki Krzyż Orderu Dębowej Korony (24.10.1846)
- Order Czarnego Orła (18.10.1849)

Srebrny medal upamiętniający generała Friedricha Wilhelma hrabiego von Brandenburg.
Średnica 50,5 mm, waga 58,4 g

W 1856 roku w Domanicach zostało wzniesione mauzoleum (kaplica grobowa) Fryderyka Wilhelma hrabiego von Brandenburg, które zaprojektował berliński architekt Friedrich August Stüler. Prace budowlane pod nadzorem inspektora Brennhausena prowadzili Wenzig z okolic Świebodzic oraz Vogel z Wrocławia. Mauzoleum usytuowane zostało pierwotnie na północ od kościoła ewangelickiego, który został rozebrany ok. 1960 roku (obecnie teren cmentarza). Obiekt jest murowanym i tynkowanym budynkiem, założonym na rzucie zbliżonym do kwadratu, z półkolistą apsydą i kolumnowym portykiem. Wzniesiony na wysokim cokole i zwieńczony rodzajem ośmiobocznej arkadkowej latarni z dachem namiotowym. Przyziemie budowli wzbogacone jest boniowaniem. Oktogon latarni ujęty został rozbudowanym gzymsem, doświetlonym poprzez okrągłołukowe triforia z kolumienkami. Portyk w fasadzie o arkadach wspartych na dwóch kolumnach toskańskich i dwóch pilastrach przyściennych, nakryty jest spłaszczonym, dwuspadowym daszkiem. Ponad portykiem znajduje się wydłużona płycina inskrypcyjna. Wnętrze mauzoleum ma formę ośmioboczną, z czterema arkadowymi niszami w narożach oraz apsydą umieszczoną naprzeciw wejścia, w której pierwotnie znajdowały się ołtarz i krzyż z czarnego marmuru. Centralna część kaplicy przykryta jest ozdobnym, drewnianym stropem kasetonowym. Sklepiona krypta jest obecnie niedostępna.

Mauzoleum generała Friedricha Wilhelma hrabiego von Brandenburg w Domanicach

Z kolei 17 maja 1862 roku w Berlinie na Leipziger Platz, odsłonięty został pomnik Fryderyka Wilhelma hrabiego von Brandenburg. Monument zaprojektował berliński rzeźbiarz Hugo Hagen. Brązowy pomnik powstał w odlewni Hermanna Gladenbecka. Pomnik ten został zniszczony podczas II wojny światowej.

Nieistniejący pomnik generała Friedricha Wilhelma hrabiego von Brandenburg w Berlinie

Do ciekawostek związanych z zamkiem w Domanicach, należy wspaniała kolekcja tzw. witraży gabinetowych, które Fryderyk Wilhelm hrabia von Brandenburg zgromadził, i którymi nakazał przyozdobić krużganki na pierwszym piętrze zamkowego dziedzińca. Witraże zostały zabezpieczone i zakonserwowane w Muzeum Narodowym we Wrocławiu. Na kolekcję składają się oszklenia witrażowe czterech okien (o wymiarach 200 × 110 cm).

Zamek w Domanicach na litografii Alexandra Dünckera

Witraż: Trzy Marie u grobu, Nadrenia, ok. 1450 rok

Witraż: Święta Małgorzata i Święty Jan Ewangelista, Niemcy, Kolonia, ok. 1520 rok

Witraż: Pokłon Trzech Króli, Westfalia, ok. 1630 rok

Witraż Św. Grzegorz, Niderlandy, Utrecht, ok. 1625 rok

Witraż herbowy Wentzeslausa Kintzky, Szwajcaria, 1588 rok

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.

Źródła i ilustracje:
1. L. Dorst, Schlesisches Wappenbuch oder die Wappen des Adels im Souverainen Herzogthum Schlesien, der Grafschaft Glatz und der Oberlausitz. Goerlitz 1847
2. A. Duncker, Wiejskie dwory, pałace i rezydencje szlachty pruskiej, wraz z rodziną królewską, rezydencjami letnimi, ogrodami przypałacowymi, artystycznie wykonane, z kolorowymi ilustracjami i tekstem w okresie 1857-1883, Berlin 1857-1883
3. R. von Meerheimb, Brandenburg, Friedrich Wilhelm, Graf von [in:] Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 3, Leipzig 1876
4. A. Ritthaler, Brandenburg, Friedrich Wilhelm Graf von [in:] Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 2, Berlin 1955
5. J. Lengemann, Das Deutsche Parlament (Erfurter Unionsparlament) von 1850. Ein Handbuch: Mitglieder, Amtsträger, Lebensdaten, Fraktionen, Veröffentlichungen der Historischen Kommission für Thüringen, Große Reihe, Bd. 6. München 2000
6. E. Gajewska-Prorok, Witraże z Domanic w zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocłwiu, 2015 (https://barwyszkla.pl/)
7. https://geneee.org/
8. https://zabytek.pl/
9. https://www.deutsche-biographie.de/
10. https://www.numisbids.com/
11. https://www.stadtbild-deutschland.org/

Opracowanie
Bogdan Mucha